wiosna

Wszystkie wpisy otagowane „wiosna”

Wójek darownik (Empis opaca) – Jak do samicy, to tylko z prezentem!

Posted by skorpion21 on 12 kwietnia 2020
Kategorie: Makro. Tagi: , , , , , , , , . 2 Komentarze

Wójki to jedne z najczęstszych muchówek, jakie spotykam wiosną w terenie. Większość z nich jest trudna do identyfikacji, jednak czasami trafiają się wśród nich wyjątki. Jednym z nich jest darownik, którego polska nazwa jest najpewniej nawiązaniem do pająka darownika przedziwnego (Pisaura mirabilis), którego obyczaje godowe bardzo przypominają te w wykonaniu wójka.

Systematyka i wygląd

Rodzina wójkowatych (Empididae), do której zalicza się nasz bohater, liczy w Polsce około 50 gatunków. Jak już wspomniałem, poszczególne gatunki są trudne do rozróżnienia, zwykle jest to możliwe jedynie przez specjalistów. Wójek darownik na pierwszy rzut oka przypomina wójka okazałego (Empis tesselata), o którym zresztą wspomnę więcej pod koniec artykułu. Można go jednak od niego odróżnić na podstawie ubarwienia nóg. U wójka darownika uda są czerwone, natomiast u wójka okazałego jednolicie czarne.

Wójek darownik to spory gatunek, który osiąga około 1 cm długości. Jego odnóża są długie i dość grube, przez co jeszcze bardziej powiększają go w naszych oczach. Na małej główce mamy groźnie wyglądającą ssawkę, która przypomina kłujkę komara i zdarza się, że wójki są z nimi mylone. Mimo podobieństwa, wójki są jednak dla ludzi zupełnie niegroźne i nie trzeba się ich obawiać. Jeśli chodzi o ubarwienie, to pomijając czerwonawe nogi, jest ono w dużej mierze szare. Na przedpleczu znajdują się czarne pasy. Samicę można odróżnić od samca dzięki jasnym plamkom po bokach odwłoka.

Gdzie go można spotkać?

Obecny w całej Polsce. Trudno mi powiedzieć, jaka jest częstotliwość jego występowania, bo nie mam na ten temat informacji, ale u mnie na Warmii jest go całkiem sporo. Pojawia się głównie wśród zarośli, na skrajach lasów i leśnych polanach, a także w parkach. Z tego co zauważyłem, preferuje tereny wilgotne, zacienione. Dorosłe osobniki pojawiają się w kwietniu i są aktywne do czerwca.

Tryb życia

Dieta wójków jest bardzo zróżnicowana. Często można je zobaczyć na różnych kwiatach, jak spijają nektar. Polują też jednak na rozmaite owady, głównie inne muchówki (zarówno małe muszki, jak i duże koziułki). Dotyczy to głównie samców w okresie godowym. Inne owady są im wtedy potrzebne, ponieważ wręczają je samicom, aby je przekonać do odbycia kopulacji, a także do tego, by ich nie zjadły. Gdy podarunek przypadnie im do gustu, wówczas dochodzi do kopulacji. W jej trakcie dwa osobniki łączą się za sobą i gdy samica jest zajęta wysysaniem, samiec może ją zapłodnić. W międzyczasie para zachowują pełną zdolność latania i gdy pojawi się zagrożenie, może odlecieć gdzieś indziej. Łapanie innych owadów wcale nie jest proste, dlatego samce często próbują oszukać samice dając im w prezencie włochate nasiona wierzb. To ciekawy patent, który został odkryty tylko u tego gatunku. W trakcie rójki, wójki gromadzą się w jednym miejscu, np. na jakiejś polanie, często w naprawdę sporych ilościach. W trakcie lotów godowych, wznoszą się do góry i opadają, przez co wyglądają zupełnie tak, jakby tańczyły w powietrzu i stąd ich angielska nazwa „dance flies”. Larwy tych wójków prowadzą drapieżny tryb życia, zwykle można je znaleźć na wierzbach, gdzie polują na larwy muszek owocowych (Drosophila spp.).

Wójek okazały (Empis tesselata)

Mój pierwotny plan zakładała, że napiszę artykuł właśnie o wójku okazałym, ale gdy zajrzałem do swojego archiwum ze zdjęciami, to okazało się, że na większości z nich jest właśnie wójek darownik, dlatego zdecydowałem, że artykuł będzie jednak o nim. Mimo to i tak postanowiłem, że wspomnę o wójku okazałym. To zdecydowanie największy z naszych wójków, dorasta aż do 1,3 cm! Tak wiem, może to nie jest porażająco dużo, ale do tego dochodzi jeszcze ssawka oraz długie odnóża. A skoro o tych ostatnich mowa, to golenie są czerwonawe, jednak uda w całości czarne, co jest ważną cechą, pozwalającą odróżnić ten gatunek od wójka darownika. Jeśli chodzi o tryb życia, to jest on bardzo zbliżony do tego, jaki prowadzi wójek darownik, dlatego nie będę się zbytnio rozpisywał na ten temat. Dodam jedynie, że jest pospolity i szeroko rozprzestrzeniony w całej Polsce.

Zieleńczyk ostrężyniec (Callophrys rubi) – mały, uroczy… kanibal!

Posted by skorpion21 on 4 kwietnia 2020
Kategorie: Makro. Tagi: , , , , , , , . Dodaj komentarz

Wraz z nadchodzącą wiosną, pojawia się coraz więcej motyli. Jednym z nich jest malutki, ale jakże uroczy zieleńczyk. Na pierwszy rzut oka łatwo go przeoczyć. Nie chodzi tylko o to, że nasza uwaga jest zwykle skupiona na barwniejszych rusałkach lub zorzynkach, ale też o to, że zieleńczyk po prostu wie, jak się ukryć przed naszym wzrokiem. Mimo to, warto jednak spróbować go poszukać pośród runa leśnego, a przy odrobinie szczęście może nam się udać go wypatrzeć.

Systematyka i wygląd

Zieleńczyk ostrężyniec zalicza się do rodziny modraszkowatych (Lycaenidae) i jest jedynym przedstawicielem rodzaju Callophrys w Polsce. Jego wygląd jest na tyle charakterystyczny, że nie sposób go pomylić z żadnym innym motylem.

Rozpiętość jego skrzydeł sięga maksymalnie 2,6 cm, co oznacza, że jest jednym z najmniejszych motyli w Polsce. Wierzch jego skrzydeł jest brunatny i mało atrakcyjny, dlatego nie musimy się martwić, że zieleńczyk praktycznie nigdy nie rozkłada swoich skrzydeł w czasie spoczynku. Spód jego skrzydeł jest za to trawiastozielony, a tym samym bardzo miły dla oka. Na spodzie skrzydeł możemy też dostrzec rząd białych kropek, choć nie zawsze są dobrze widoczne. Obie płcie wyglądają praktycznie tak samo.

Gdzie go można spotkać?

Pospolity w całej Polsce. Zieleńczyk jest typowo leśnym motylem, który lata nisko, blisko runa leśnego. Szczególnie często można go znaleźć w pobliżu krzewów borówek, na których lubi siadać. Zieleńczyk pojawia się w lasach iglastych i mieszanych, na torfowiskach, wrzosowiskach oraz na zrębach. Pierwsze osobniki uaktywniają się w kwietniu i są obserwowane do czerwca.

Tryb życia

Jak na wiosennego motyla przystało, zieleńczyk jest bardzo rozlatany i niezwykle płochliwy. Czasami robi sobie przerwy i przysiada, ale zanim uda nam się go wypatrzeć, w mgnieniu oka zrywa się do lotu. Na szczęście, ze względu na małe rozmiary, nie lata na duże odległości i trzyma się niewielkiego obszaru. Pamiętajmy jednak, że jest bardzo szybki i nawet jeśli daleko nie odleci, to i tak możemy go zgubić. Najtrudniej go wypatrzeć, gdy usiądzie na zielonym liściu, ale nawet gdy przycupnie sobie na piaszczystej ścieżce, to i tak możemy go pomylić z opadłym listkiem. Przy odrobinie szczęścia, możemy też zauważyć zieleńczyka, jak siada na kwiatach by spijać nektar, choć przyznam szczerze, rzadko go widuje w takich sytuacjach.

Zieleńczyk w całym sezonie tworzy niewielkie kolonie składające się maksymalnie z kilkudziesięciu osobników. Samce są bardzo terytorialne i odganiają rywali, którzy wlecą do ich rewiru. Jeśli natomiast pojawi się samica, to samiec rusza za nią w pościg, aby jak najszybciej ją zapłodnić. Gdy jest już po wszystkim, samice latają nisko nad runem leśnym i poszukują roślin, na których będą mogły złożyć jaja. Pod względem ich wyboru są bardzo wszechstronne. Mogą to być borówki czarne (jagody) kruszyny pospolite, maliny, jeżyny, komonice, janowce i różne inne.

Gąsienice pojawiają się w połowie maja i żerują aż do końca lipca. Są bardzo żarłoczne. Zjadają kwiaty, liście oraz nasiona, a gdy po drodze trafią na inne gąsienice tego samego gatunku, to zjedzą także je. Choć może nas to szokować, to kanibalizm wśród gąsienic motyli nie jest wcale rzadki. Gdy nadejdzie właściwy czas, gąsienice schodzą z rośliny żywicielskiej i przepoczwarczają się w glebie. Poczwarki w pierwszym okresie życia potrafią wydawać dźwięki przypominające tykanie zegara, które mają za zadanie odstraszyć drapieżnika. Poczwarki zimują, a dorosłe zieleńczyki przeobrażają się wiosną przyszłego roku.

Nalotnik pniakowiec (Brachypalpus valgus) – nieśmiały, wiosenny bzyg

Posted by skorpion21 on 3 kwietnia 2020
Kategorie: Makro. Tagi: , , , , , , , . Dodaj komentarz

Wiosna sprzyja pojawianiu się różnych ciekawych owadów. Wśród nich są muchówki, które zazwyczaj nie budzą jednak zbytniej sympatii. Niesłusznie. Pomijając zwykłe, dokuczliwe muchy, jest wiele gatunków, które mogą zachwycić swoją urodą, a do tego są bardzo pożyteczne, gdyż uczestniczą w zapylaniu kwiatów. Wśród nich są bujanki, rączyce oraz bzygowate, takie jak ten, którego wam teraz prezentuje. Pamiętajmy, że chociaż warto zwrócić na niego uwagę, to na pewno nam tego nie ułatwi. Raz, że jest bardzo płochliwy, a dwa doskonale podszywa się pod pszczołę. Mimo to, łatwo możemy odkryć jego prawdziwą tożsamość, jeśli tylko zwrócimy uwagę na jego zachowanie.

Systematyka i wygląd

Ten niezwykły przedstawiciel bzygowatych (Syrphidae) jest jednym z trzech przedstawicieli rodzaju Brachypalpus obecnych w Polsce. Oprócz niego jest jeszcze B. laphiformis oraz B. chrysites. Wszystkie one są do siebie bardzo podobne i niełatwo je odróżnić, jeśli człowiek nie wie, na co zwrócić uwagę. W pierwszej kolejności warto spojrzeć na ubarwienie czułków, a konkretnie ich wici. Te u naszego gatunku są żółte, podczas gdy u B. laphiformis są czarne. Aby jednak dostrzec tę różnicę, trzeba zobaczyć czułki pod dużym powiększeniem, ponieważ są bardzo króciutkie. Warto też pamiętać, że na zdjęciu ich barwa może zostać przekłamana przez światło. Kolejną ważną cechą są golenie ostatniej pary nóg. Na każdej z nich znajduje się charakterystyczny wzgórek, czy jak kto woli garbek, który występuje wyłącznie u tego gatunku. Dodam jeszcze, że z całej tej trójki, B. chrysites jest najrzadszy, ponieważ jest związany ze starymi drzewami. Spotkać go można głównie w górach, ale był też podawany z okolic Warszawy, Puszczy Białowieskiej i Świętokrzyskiego Parku Narodowego. O B. laphiformis napiszę więcej pod koniec artykułu.

Jeśli chodzi o wygląd, to zacznę od tego, że nalotnik pniakowiec dorasta do 1,5 cm, czyli jest dość sporym bzygiem. Całe jego ciało pokrywają liczne, żółte i rude włoski, dzięki którym upodabnia się do pszczół, a konkretnie do murarek (Osmia spp.). Na jego głowie znajdują się duże oczy, które jednak nie stykają się ze sobą i to u obu płci. Jest to kolejna cecha różniąca go od krewniaków, u których oczy samców są ze sobą połączone. Uda tylnych odnóży są masywne, a golenie wygięte ze wspomnianym wcześniej garbkiem. Na każdym skrzydle obecna mała, czarna plamka.

Gdzie ją można spotkać?

Kiedyś był bardzo rzadki, ale obecnie stał się liczny i można go spotkać praktycznie w całej Polsce. Zdecydowanie różni się więc pod tym względem od reszty bzygów, których liczebność zmienia się niestety w drugą stronę. Znaleźć go można w lasach liściastych i mieszanych, przy drogach oraz na nasłonecznionych obrzeżach. Dorosłe owady pojawiają się już w marcu i można je obserwować aż do czerwca. Znajduje się na Czerwonej Liście z kategorią NT, co oznacza, że jest gatunkiem niższego ryzyka, ale bliskim zagrożenia.

Tryb życia

Dorosłe osobniki można najczęściej spotkać na pniach drzew, a także na uschniętych liściach leżących na ziemi w lesie, gdzie wygrzewa się na słońcu. Są bardzo czujne i niełatwo do nich podejść, aby zrobić im zdjęcie. Zwykle widuje się samce, które zresztą są bardzo wojowniczo nastawione do innych owadów i przeganiają je, gdy tylko znajdą się w ich pobliżu. Od czasu do czasu można je też przyłapać na kwiatach. Z tego co zaobserwowałem odwiedzają m.in. zawilce oraz przylaszczki. Oprócz pyłku mogą też zlizywać spadź mszyc. Jeśli natomiast chodzi o ich larwy, to te rozwijają się w obumierającym drewnie rozmaitych drzew liściastych, zwłaszcza w ich pniach. Właśnie dlatego te muchówki tak chętnie trzymają się lasów.

Nalotnik niełowiec (Brachypalpus laphriformis)

Wcześniej na moim blogu był artykuł poświęcony właśnie B. laphiformis, jednak postanowiłem go usunąć i zastąpić tekstem o B. valgus. Dlaczego? Po prostu w ostatnich latach zrobiłem więcej zdjęć tej drugiej i zdecydowałem się na pełny artykuł właśnie o tym gatunku. Jeśli zaś chodzi o B. laphiformis, to uznałem, że wystarczy jedynie krótka wzmianka o nim w tekście o B. valgus, ponieważ prowadzi niemal taki sam tryb życia i kolejny artykuł o niej byłby jedynie powtórzeniem tego wszystkiego. Poza tym mam znacznie mniej jej zdjęć. Dlatego zamiast pisać o jej trybie życia, ograniczę się jedynie do tego, jak ją odróżnić od B. valgus. Oczywiście wspomniałem o tym wcześniej, ale powtórzę jeszcze, że B. laphiformis można najłatwiej rozpoznać po czarnej wici czułków oraz po braku wzgórka na goleniach tylnych nóg. B. laphiformis pojawia się też wyraźnie później niż B. valgus i spotyka się ją od kwietnia do czerwca. Warto o tym pamiętać. Z tego co o niej czytam, to jest trochę częściej spotykana niż B. valgus, ale osobiście odnoszę przeciwne wrażenie. Być może to jednak tylko moje złudne wrażenie. Na muchówki tego typu dużo częściej zwracam uwagę na początku wiosny, kiedy pojawia się B. valgus, natomiast dużo rzadziej to robię np. w maju i w czerwcu, dlatego w rzeczywistości może być z nimi u mnie inaczej.

Żagniczka wiosenna (Brachytron pretense) – mała, ale zadziorna

Posted by skorpion21 on 2 kwietnia 2020
Kategorie: Makro. Tagi: , , , , , . Dodaj komentarz

Pomijając dwie straszki, które są naszymi jedynymi ważkami zimującymi jako dorosłe, pierwsze wiosenne ważki pojawiają się na przełomie kwietnia i maja. Wśród nich można wymienić m.in. szklarki, gadziogłówki oraz bohaterkę tego artykułu, czyli żagniczkę. Tą ostatnią spotykam najrzadziej z nich wszystkich, a jeśli już się trafia, to zwykle pojedynczo. Czasami ją widuje, jak przysiada na gałęziach drzew, ale nie łatwo do niej podejść, ponieważ jest bardzo czujna i odlatuje, jeśli tylko poczuje się zagrożona. Na szczęście nie jest to też niemożliwe i kilka razy miałem z nią bliższy kontakt, dzięki czemu mogę wam ją pokazać.

Systematyka i wygląd

Żagniczka wiosenna, znana też jako żagniczka zwyczajna lub szklarek, należy rzecz jasna do rodziny żagnicowatych (Aeshnidae) i jest jedyną przedstawicielką swego rodzaju w Polsce.

Na pierwszy rzut oka przypomina wyglądem inne żagnicowate, ale jeśli uda nam się jej bliżej przyjrzeć, to szybko dostrzeżemy, że różni się od nich kilkoma cechami. Przede wszystkim warto zwrócić na gęste włoski, które pokrywają jej ciało; to jedyna nasza żagnica, której odwłok jest owłosiony. Żagniczka wiosenna jest także dużo mniejsza od np. żagnicy sinej (Aeshna cyanea), którą chyba najmocniej przypomina. Długość jej ciała sięga maksymalnie 6,3 cm, a rozpiętość skrzydeł dochodzi do 7,5 cm. Takie wymiary oznaczają, że najmniejszą przedstawicielką żagnicowatych w Polsce. Jeśli chodzi o ubarwienie to jest w dużej mierze czarna, z licznymi, kolorowymi plamami na ciele. Na tułowiu znajdują się żółte lub zielonkawe plamy i podobne są też obecne na odwłoku samicy. Odwłok samców pokrywają z kolei niebieskie plamki.

Gdzie ją można spotkać?


Obecna w całej Polsce z wyjątkiem obszarów górskich. Najpospolitsza na pojezierzach oraz w centralnej części kraju. Pojawia się w okolicach rozmaitych wód stojących, takich jak stawy, jeziora, glinianki, torfianki i żwirownie. Znacznie rzadziej zasiedla wody wolnopłynące. Oczywiście, podobnie jak inne żagnice, również i ten gatunek lubi odlatywać od wód i przez to można go też spotkać np. w lasach. Pierwsze osobniki pojawiają się pod koniec kwietnia i są widywane do końca czerwca.

Tryb życia

Może i żagniczka wiosenna jest mała, ale to nie oznacza, że brak jej pazura. Wręcz przeciwnie, jest drapieżnikiem, który nie boi się atakować dużych ofiar. Sam miałem okazję zobaczyć ją, jak zaatakowała i dopadła inną ważkę, konkretnie lecichę pospolitą (Orthetrum cancellatum), która jest przecież niewiele od niej mniejsza! Przyznam, że widok ten naprawdę mocno mnie zaskoczył. Drapieżnik ze swoją ofiarą wpadł między trawy i jak gdyby nic zaczął ją pożerać. Udało mi się ją nawet podejść i zrobić parę zdjęć, ale to było dobrych parę lat temu, gdy nie byłem jeszcze tak doświadczony w robieniu zdjęć i wyszły mi one tak sobie. Cała sytuacja miała miejsce nad Jeziorem Isąg, w pobliżu Łukty i nie była jedyną tego typu. Pamiętam, że trafiłem na okres, gdy przeobraziło się mnóstwo lecich, które często padały łupem różnych ważek, nie tylko żagniczek, ale też husarzy mniejszych i miedziopiersi metalicznych. Opowiadałem już o tym zresztą właśnie przy okazji artykułu o husarzu, do którego zresztą was odsyłam tutaj. Na inne ważki, żagniczki polują jednak raczej okazjonalnie. Ich głównym celem ataku są mniejsze owady, takie jak muchówki, jętki czy chruściki. Żagniczki latają najchętniej w słoneczne dni, gdy pogoda się psuje wówczas usadawiają się na roślinach i cierpliwie czekają na jej poprawę.

Kopulacja tych ważek odbywa się w locie lub na roślinach. Gdy jest po wszystkim samice pojawiają się nad brzegami wód, aby złożyć jajeczka. By zapewnić im bezpieczeństwo wkłuwają je w tkankę roślin unoszących się na powierzchni wody. Larwy, które się wylęgną dorastają do 4 cm i są łatwe do rozpoznania dzięki głowie, która ma trochę kształt trapezu. Co więcej jej oczy są bardzo malutki, w porównaniu z larwami innych żagnicowatych. W ciągu swoje życia ukrywają się wśród podwodnej, zbutwiałej roślinności, gdzie polują na drobne zwierzęta. Ich rozwój trwa w sumie trzy lata.