sprężykowate

Wszystkie wpisy otagowane „sprężykowate”

Wełniak szary (Prosternon tessellatum)

Posted by skorpion21 on 13 Maj 2016

Kategorie: Makro. Tagi: chrząszcz, owad, Prosternon tessellatum, sprężykowate, wełniak szary. Dodaj komentarz

Maj to czas pojawiania się wielu gatunków sprężyków. Wśród nich dominują gatunki, które miałem już okazje wam przedstawić. Tym razem jednak udało mi się zaobserwować dość liczny wysp sprężyka, który jeszcze u mnie nie gościł. Na pierwszy rzut oka przypomina bardzo pospolitego podrzuta szarego (Agrypnus murinus) i bywa z nim czasem mylony. Gdy mu się jednak przyjrzeć z bliska, łatwo można poznać, że to zupełnie inny sprężyk.

Systematyka i wygląd

Ten ciekawy sprężykowaty (Elateridae) jest jedynym przedstawicielem swego rodzaju w naszym kraju. Jak wcześniej wspomniałem zdarza się go jednak mylić z podrzutem szarym.

Jest jednak wyraźnie mniejszy, gdyż osiąga od 9 do 11 mm. Jego ciało jest stosunkowo szerokie jak na sprężyka, ale z kształtu jest podobny to pozostałych przedstawicieli swej rodziny. Zwłaszcza jeśli chodzi o przedplecze, na końcu którego, znajdują się dwa, zaostrzone końce, choć też nie aż tak bardzo, jak u niektórych innych sprężyków. Pod względem ubarwienia jest szaro-brunatny, zaś wierzch jego ciała pokrywają liczne włoski o szarej lub złotawej barwie. Włoski te tworzą nieregularne, koliste kształty, przez co wełniak wygląda tak, jakby był pokryty plamkami.

Gdzie go można spotkać?

Pospolity w całym kraju, choć niektóre źródła podają, że odławia się go stosunkowo rzadko. U siebie na Warmii widuje go bardzo często, zazwyczaj jednak są to pojedyncze osobniki, ale czasem, jak w tym roku dochodzi do większych wysypów. Gatunek ten związany jest z lasami iglastymi i mieszanymi, najłatwiej można go wypatrzeć przesiadującego na różnych roślinach zielnych i krzewach. Dorosłe osobniki pojawiają się w maju i widuje się je do lipca/sierpnia.

Tryb życia

Życie dorosłych osobników nie jest zbytnio fascynujące, ponieważ ogranicza się ono do przesiadywania na różnych roślinach i wygrzewaniu się na nich. Szczególnie często pojawia się na pędach młodych sosen, ale odwiedza także kwiaty, zwłaszcza baldaszkowate, na których pożywia się pyłkiem.

Znacznie ciekawsze są jego larwy, które podobnie jak u innych sprężyków, są nazywane drutowcami. Jeśli jest coś, co łączy ten gatunek z podrzutem szarym, to nie wygląd czy pokrewieństwo, ale kontrowersje co do sposobu życia larw. W przypadku drutowców podrzuta, sądzono kiedyś, że rozwijają się w glebie, gdzie pogryzają korzonki roślin. Później jednak przeważył pogląd, że jego larwy żyją w próchniejącym drewnie, w którym to polują na larwy innych owadów. Podobna sytuacja ma miejsce u wełniaka. Część źródeł, zwłaszcza zagranicznych (np. brytyjska strona elateridae.co.uk.) podaje, że larwy wełniaków rozwijają się w glebie i żywią się korzonkami roślin. Znaczna większość źródeł pisanych (w tym np. nasza mapa bioróżnorodności BioMap) podaje jednak, że choć larwy żyją w próchnicznej glebie, to są jednak drapieżne i napadają na mniejsze od siebie larwy owadów oraz ich poczwarki. Jak jest naprawdę? Dobre pytanie. Te zagwozdki dotyczące życia larw sprężyków pokazują nam, że nawet pospolite gatunki owadów, często spotykane w naszym najbliższym otoczeniu, mogą skrywać przed nami sekrety, które wciąż czekają na odkrycie.

Odnośnie naszego wełniaka, pewne jest, że przepoczwarczenie odbywa się w sierpniu, zaś dorosłe osobniki zimują i pojawiają się dopiero w maju przyszłego roku.

Podrzut szary (Agrypnus murinus) – czym on się właściwie żywi?

Posted by skorpion21 on 20 listopada 2015

Kategorie: Makro. Tagi: Agrypnus murinus, chrząszcz, owad, podrzut myszaty, podrzut szary, sprężyk, sprężykowate. Dodaj komentarz

Podrzut szary, zwany też myszatym, jest chyba jednym z najczęściej spotykanych sprężyków w naszym kraju. Osobiście widuje go wszędzie, zarówno na obrzeżach lasów, jak i w parkach czy nawet na trawnikach. Nie jest może zbyt kolorowy, ale za to jak na sprężyka osiąga całkiem spore rozmiary, co czyni go dość rozpoznawalnym stworzeniem. Inna sprawa, że jego biologia, wcale taka dobrze poznana nie jest.

Systematyka i wygląd

Ten ciekawy przedstawiciel sprężykowatych (Elateridae) jest jedynym gatunkiem z rodzaju Agrypnus w naszym kraju. W przeszłości był znany również pod innymi nazwami. W „Przewodnik owady,” pana Jiři Zahradník widnieje na ten przykład pod nazwą Adelocera murina.

Jak wcześniej wspomniałem, to dość spory gatunek sprężyka. Maksymalnie może dorastać do 1,7 cm. Pod względem sylwetki, jego ciało zwęża się ku tyłowi, ale po całości jest raczej szerokim sprężykiem, sprawiającym wrażenie masywniejszego niż jego kuzyni. Pod względem ubarwienia jest szary bądź brunatno-szary, z białawym, marmurkowym nalotem na pokrywach. Generalnie jest raczej łatwo rozpoznawalny, choć niekiedy może być mylony z wełniakiem szarym (Prosternon tesselatum), który jest jednak mniejszy, zaś szare włoski na jego ciele tworzą inny wzór, niż u podrzuta. Z innymi sprężykami raczej trudno go pomylić, ale… nie jest to niemożliwe. Znakomity przykład dostarczył mi „Atlas owadów” napisany przez Jacka i Kamilę Twardowskich w 2015 r. Przy okazji opisu podrzuta (widniejącego w tej książce jako podrzut myszaty), mamy zdjęcie, które teoretycznie powinno przedstawiać właśnie jego, a mamy na nim zupełnie inny gatunek sprężyka.

Gdzie go można spotkać?

Pospolity na terenie całego kraju. Jak wcześniej wspomniałem, jest dość wszechstronny pod względem wyboru siedlisk. Preferuje głównie tereny otwarte, a więc łąki, obrzeża lasów, skraje parków, czy nawet działki i ogródki. Pojawia się bardzo wcześnie bo już w kwietniu i jest obserwowany do lipca lub sierpnia.

Tryb życia

Czym odżywia się podrzut szary? Pytanie powinno być banalne, w końcu nawyki żywieniowe tak pospolitego gatunku powinny być powszechnie znane. Jak się jednak okazuje, nie jest to wcale takie oczywiste. Zdania na ten temat, są bowiem podzielone i w różnych źródłach mam na ten temat różne opinie. Polska Wikipedia, stwierdza przykładowo, że dorosłe osobniki są… tępicielami mszyc! Taa… przyznam, że jeszcze nie spotkałem się ze sprężykiem, który odżywiałby się pokarmem mięsnym. Nie mówię, że nie jest to możliwe i kto wie, co one tam tak naprawdę podjadają. Prawda jest jednak taka, że literatura o tym nie wspomina, dlatego mam spore wątpliwości co do tych rewelacji z Wikipedii. Większość źródeł trzyma się tego, że podrzuty, podobnie jak inne sprężyki, są roślinożerne, ale… rozbieżności pojawiają się kiedy trzeba podać konkrety. Według jednych żywi się pokarmami płynnymi, czyli spadzią, nektarem itp. Inne natomiast mówią, że podrzuty podgryzają liście roślin i mogą w ten sposób wyrządzać szkody. No i oczywiście są też takie, które twierdzą, że odżywia się zarówno spadzią jak i liśćmi.

Jak jest naprawdę? Widywałem podrzuty na kwiatach, co zresztą pokazuje jedno z moich zdjęć w artykule. Nie widziałem go jednak w trakcie pożywiania się, a raczej przesiadywania na nich, więc nie jestem pewny, czy faktycznie spija ten nektar. Nigdy też nie widziałem, by zjadał liście. Nie tylko zresztą ja, pan Marek W. Kozłowski w „Owady Polski Chrząszcze” również poddaje w wątpliwość odżywianie się sprężyków liśćmi roślin. Wychodzi więc na to, że ta kwestia pozostanie nie rozstrzygnięta, przynajmniej do chwili, gdy nie uda mi się zobaczyć podrzuta w czasie konsumpcji. To może przynajmniej wiadomo, czym żywią się larwy? No właśnie tutaj też są kontrowersje. W przeszłości uważano, że drutowce (nazwa larw sprężyków) podrzutów są roślinożerne i że podgryzają korzenie roślin, czyniąc tym samym spore szkody. Obecnie jednak, pogląd na tę kwestię uległ całkowitej zmianie i wychodzi na to, że są jednak podziemnymi drapieżnikami, polującymi na dżdżownice i inne larwy sprężyków, przez co są dużo bardziej pożyteczne, niż szkodliwe. Ten pogląd wyraża większość autorów współczesnych tekstów o sprężykach, więc wypada mi się do tego przychylić, choć… są też tacy, którzy twierdzą, że mogą się pożywiać zarówno korzonkami jak i larwami owadów. Kompromisowo, trzeba przyznać.

Galeria:

Actenicerus sjaelandicus

Posted by skorpion21 on 30 grudnia 2014

Kategorie: Makro. Tagi: Actenicerus sjaelandicus, chrząszcz, owad, sprężyk, sprężykowate. 3 Komentarze

Nazwa tego sprężyka z pewnością nie jest łatwa do zapamiętania czy napisania. Dodatkowo, istnieje jeszcze inna jej wersja! Co ciekawe różnica przejawia się w zaledwie jednej literce! Chodzi o nazwę Actenicerus siaelandicus. Obecnie chyba ta druga nazwa jest bardziej obowiązująca, ale ta pierwsza zdaje się być bardziej popularna, więc i jej postanowiłem się trzymać.

Wygląd

Nasz bohater to zdecydowanie duży gatunek sprężyka dorastający do 15 mm (niektóre źródła podają, że nawet do 17 mm!). Rzuca się więc w oczy, a dzięki charakterystycznemu wyglądowi jest również dość łatwo rozpoznawalny.

Jego ciało jest brązowo-szare, z licznymi szarymi włoskami… zwłaszcza na pokrywach, gdzie układają się w siwe łatki i plamki… mniej, lub bardziej widoczne (jak u osobnika na drugim zdjęciu). Niekiedy jednak możemy mieć do czynienia z nieco innymi odmianami barwnymi, gdzie zamiast plamek, będą pionowe, czarne pasy lub w ogóle, pokrywy będą jednolicie ubarwione, więc warto o tym pamiętać.

Dość charakterystyczne przedplecze zakończone jest dwoma podłużnymi, ostro zakończonymi wyrostkami oraz dwoma mniejszymi, bardziej zaokrąglonymi pośrodku.

Gdzie go można spotkać?

Szeroko rozprzestrzeniony w całej Polsce. Choć jest dość pospolitym gatunkiem, to preferuje specyficzne środowiska, dlatego nie każdemu może być dane go spotkać. Znaleźć go można na wilgotnych i podmokłych łąkach, obrzeżach lasów czy polanach. Pojawia się także na torfowiskach, a nawet wilgotnych polach ornych. Owady dorosłe pojawiają się już w kwietniu i można je obserwować do lipca.

Tryb życia

Pojawiające się bardzo wczesną wiosną imago można znaleźć na uschniętych roślinach, ale także na gałęziach krzewów i drzew. Aktywne są w godzinach przed południowych. Nie są wówczas zbyt płochliwe i dość łatwo można im zrobić zdjęcie. Ogólnie zresztą są mało ruchliwe. Nie bez powodu. Dzięki swemu brunatnemu ubarwieniu nie rzucaj się w oczy, a gdy usiądą na gałązce, świetnie się na niej maskują, dzięki czemu są w miarę bezpieczne. Dłużej niepokojone zaś mogą rozwinąć skrzydła i odlecieć kawałek dalej.
Ich larwy prowadzą bardziej skryty tryb życia. Żyją w wilgotnej glebie, a czasem też w wilgotnym, butwiejącym drewnie, które wala się gdzieś po wilgotnych polanach. Larwy są świetnie przystosowane do życia w wilgotnym środowisku. Znakomicie sobie radzą w glebie o wysokim poziomie wody gruntowej, a nawet nie straszne im tymczasowe zalewanie. Ich pokarmem są głównie korzonki roślin. Kiedyś, przy liczniejszym pojawianiu się, bywało, że wyrządzały szkody w uprawach kukurydzy i innych roślinach uprawnych, ale nie mam informacji, czy obecnie też ma to miejsce. Wiem natomiast, że ich rozwój trwa kilka lat, a w owady dorosłe przepoczwarczają się w sierpniu. Nie wychodzą wtedy jednak na powierzchnię, gdyż ukryte w miejscu, gdzie rozwijały się jako larwy, cierpliwie czekają do wiosny przyszłego roku.

Osiewnik czarny (Ectinus aterrimus)

Posted by skorpion21 on 28 grudnia 2014

Kategorie: Chrząszcze. Tagi: chrząszcz, Ectinus aterrimus, osiewnik czarny, owad, sprężyk, sprężykowate. Dodaj komentarz

Osiewnik to jeden z najczęściej spotykanych przeze mnie sprężyków… a na przełomie kwietnia i maja jest to także jeden z najpospolitszych chrząszczy w ogóle, jakie można spotkać w olsztyńskich lasach. Można się o tym przekonać empirycznie, robiąc sobie w tym czasie np. wycieczkę po Lesie Miejskim. Internet bowiem może nas tutaj lekko wyprowadzić w pole. Np. na stronie Coleoptera Poloniae mamy stwierdzenie, że nasz sprężyk nie został stwierdzony we wszystkich krainach, choć prawdopodobnie występuje na całym obszarze kraju z wyjątkiem wyższych gór. Jako że jest to „prawdopodobne,” na mapce obok opisu tego gatunku, moje województwo, czyli Warmińsko-mazurskie jest białą plamą. Morał z tego taki, by uważać z występowaniem chrząszczy przy okazji korzystania z tej bazy danych, oraz że warto zbierać doświadczenia przyrodnicze poprzez osobiste kontakty z naturą.

Wygląd

Nasz bohater to jedyny przedstawiciel rodzaju Ectinus w naszym kraju. Mimo to, wcale nie tak łatwo go rozpoznać, ale o tym za chwilę.

Dorosły chrząszcz osiąga od 11 do 14 mm. Jest więc całkiem sporym sprężykiem. Na uwagę zasługuje z pewnością jego duże, gęsto punktowane przedplecze, zakończone dwoma, dość długimi, ostrymi wydłużeniami. Dzięki temu, że głowa niemal idealnie przylega do jego górnej krawędzi, oglądana z góry całość wygląda niczym duży kaptur. I do tego jeszcze czarne ubarwienie niemal całego ciała, które nadaje temu sprężykowi mrocznego charakteru.

W Polsce mamy wiele innych sprężyków o podobnym wyglądzie i ubarwieniu. Nasz bohater jest stosunkowo łatwy do rozpoznania i można tego dokonać na oko, czyli bez konieczności zaglądania w jego narządy kopulacyjne (co w przypadku wielu innych sprężyków jest koniecznością). Nie mniej od podobnych gatunków można go odróżnić na podstawie drobnych szczegółów (np. kształtu i urzeźbienia przedplecza, czułków czy ubarwienia nóg), dlatego jeśli mamy wątpliwości co do jego tożsamości zawsze dobrze jest o to zapytać fachowców od chrząszczy.

Gdzie go można spotkać?

Szeroko rozprzestrzeniony w całym kraju. Spotkać go można głównie na nasłonecznionych obrzeżach wilgotnych lasów mieszanych i liściastych. Pojawia się także na leśnych polanach oraz w pobliżu leśnych dróg. Teoretycznie można go obserwować od kwietnia do lipca, ale osobiście widuje go najwyżej do czerwca (co oczywiście nie znaczy, że gdzieś tam w kraju nie trafi się w lipcu).

Tryb życia

Dorosłe osiewniki spędzają swój czas przesiadując na liściach i łodygach różnych gatunków roślin. Nie są wtedy zbyt ruchliwe, ale od czasu do czasu chętnie zmieniają miejsce przelatując z roślinki na roślinkę. Niestety niewiele mi wiadomo na temat ich odżywiania się… podejrzewam, że jak inne sprężyki, zlizują spadź, czy obgryzają listki roślin. Zaniepokojony natomiast podkurcza nogi i spada na ziemię, gdzie udaje martwego. Kiedy zagrożenie minie, trzeba jednak podnieść się na równe nogi. Jak tego dokonać, gdy ma się tak krótkie nogi jak osiewnik? Tak jak wiele innych sprężyków, osiewniki dysponują specjalnym mechanizmem podskokowym, który sprawia, że przewrócony na grzbiet osobnik może podskoczyć do góry i stanąć na równe nogi. Jak taki mechanizm działa? Przy pomocy aparatu skokowego, zbudowanego ze specjalnego wyrostka na przedpiersiu oraz dołka z czymś w rodzaju „progu” na śródpiersiu. Kiedy sprężyk szykuje się do skoku, wygina swoje ciało, oddalając wyrostek od dołka, po czym gwałtownie go opuszcza prosto w dołek. No może prawie prosto w dołek. Po drodze bowiem natrafia na przeszkodę w postaci progu, gdzie kumuluje ogromną ilość energii, która uwalnia się, gdy tylko wyrostek ześlizgnie się z progu i trafi w dołek. W tym momencie słyszymy charakterystyczne „kliknięcie,” zaś cały sprężyk szybuje do góry. Jeśli mu się poszczęści ląduje na swoich sześciu nogach, jeśli nie i nadal leży na plecach, wówczas podskakuje aż do skutku.

No dobrze to tyle jeśli chodzi o imago, teraz trochę o larwach. Drutowce osiewników żyją w ściółce oraz wierzchniej warstwie gleby. Tam też żywią się korzonkami różnych roślin, w tym sadzonek drzew, oraz wschodzącymi nasionami, dlatego też są uznawane przez leśników za szkodniki. Ich przepoczwarczenie następuje w sierpniu, zaś na jesieni pojawiają się imago, które jednak w dalszym ciągu ukrywają się w ściółce i glebie gdzie cierpliwie czekają na nadejście wiosny.