sprężyk

Wszystkie wpisy otagowane „sprężyk”

Podrzut szary (Agrypnus murinus) – czym on się właściwie żywi?

Posted by skorpion21 on 20 listopada 2015

Kategorie: Makro. Tagi: Agrypnus murinus, chrząszcz, owad, podrzut myszaty, podrzut szary, sprężyk, sprężykowate. Dodaj komentarz

Podrzut szary, zwany też myszatym, jest chyba jednym z najczęściej spotykanych sprężyków w naszym kraju. Osobiście widuje go wszędzie, zarówno na obrzeżach lasów, jak i w parkach czy nawet na trawnikach. Nie jest może zbyt kolorowy, ale za to jak na sprężyka osiąga całkiem spore rozmiary, co czyni go dość rozpoznawalnym stworzeniem. Inna sprawa, że jego biologia, wcale taka dobrze poznana nie jest.

Systematyka i wygląd

Ten ciekawy przedstawiciel sprężykowatych (Elateridae) jest jedynym gatunkiem z rodzaju Agrypnus w naszym kraju. W przeszłości był znany również pod innymi nazwami. W „Przewodnik owady,” pana Jiři Zahradník widnieje na ten przykład pod nazwą Adelocera murina.

Jak wcześniej wspomniałem, to dość spory gatunek sprężyka. Maksymalnie może dorastać do 1,7 cm. Pod względem sylwetki, jego ciało zwęża się ku tyłowi, ale po całości jest raczej szerokim sprężykiem, sprawiającym wrażenie masywniejszego niż jego kuzyni. Pod względem ubarwienia jest szary bądź brunatno-szary, z białawym, marmurkowym nalotem na pokrywach. Generalnie jest raczej łatwo rozpoznawalny, choć niekiedy może być mylony z wełniakiem szarym (Prosternon tesselatum), który jest jednak mniejszy, zaś szare włoski na jego ciele tworzą inny wzór, niż u podrzuta. Z innymi sprężykami raczej trudno go pomylić, ale… nie jest to niemożliwe. Znakomity przykład dostarczył mi „Atlas owadów” napisany przez Jacka i Kamilę Twardowskich w 2015 r. Przy okazji opisu podrzuta (widniejącego w tej książce jako podrzut myszaty), mamy zdjęcie, które teoretycznie powinno przedstawiać właśnie jego, a mamy na nim zupełnie inny gatunek sprężyka.

Gdzie go można spotkać?

Pospolity na terenie całego kraju. Jak wcześniej wspomniałem, jest dość wszechstronny pod względem wyboru siedlisk. Preferuje głównie tereny otwarte, a więc łąki, obrzeża lasów, skraje parków, czy nawet działki i ogródki. Pojawia się bardzo wcześnie bo już w kwietniu i jest obserwowany do lipca lub sierpnia.

Tryb życia

Czym odżywia się podrzut szary? Pytanie powinno być banalne, w końcu nawyki żywieniowe tak pospolitego gatunku powinny być powszechnie znane. Jak się jednak okazuje, nie jest to wcale takie oczywiste. Zdania na ten temat, są bowiem podzielone i w różnych źródłach mam na ten temat różne opinie. Polska Wikipedia, stwierdza przykładowo, że dorosłe osobniki są… tępicielami mszyc! Taa… przyznam, że jeszcze nie spotkałem się ze sprężykiem, który odżywiałby się pokarmem mięsnym. Nie mówię, że nie jest to możliwe i kto wie, co one tam tak naprawdę podjadają. Prawda jest jednak taka, że literatura o tym nie wspomina, dlatego mam spore wątpliwości co do tych rewelacji z Wikipedii. Większość źródeł trzyma się tego, że podrzuty, podobnie jak inne sprężyki, są roślinożerne, ale… rozbieżności pojawiają się kiedy trzeba podać konkrety. Według jednych żywi się pokarmami płynnymi, czyli spadzią, nektarem itp. Inne natomiast mówią, że podrzuty podgryzają liście roślin i mogą w ten sposób wyrządzać szkody. No i oczywiście są też takie, które twierdzą, że odżywia się zarówno spadzią jak i liśćmi.

Jak jest naprawdę? Widywałem podrzuty na kwiatach, co zresztą pokazuje jedno z moich zdjęć w artykule. Nie widziałem go jednak w trakcie pożywiania się, a raczej przesiadywania na nich, więc nie jestem pewny, czy faktycznie spija ten nektar. Nigdy też nie widziałem, by zjadał liście. Nie tylko zresztą ja, pan Marek W. Kozłowski w „Owady Polski Chrząszcze” również poddaje w wątpliwość odżywianie się sprężyków liśćmi roślin. Wychodzi więc na to, że ta kwestia pozostanie nie rozstrzygnięta, przynajmniej do chwili, gdy nie uda mi się zobaczyć podrzuta w czasie konsumpcji. To może przynajmniej wiadomo, czym żywią się larwy? No właśnie tutaj też są kontrowersje. W przeszłości uważano, że drutowce (nazwa larw sprężyków) podrzutów są roślinożerne i że podgryzają korzenie roślin, czyniąc tym samym spore szkody. Obecnie jednak, pogląd na tę kwestię uległ całkowitej zmianie i wychodzi na to, że są jednak podziemnymi drapieżnikami, polującymi na dżdżownice i inne larwy sprężyków, przez co są dużo bardziej pożyteczne, niż szkodliwe. Ten pogląd wyraża większość autorów współczesnych tekstów o sprężykach, więc wypada mi się do tego przychylić, choć… są też tacy, którzy twierdzą, że mogą się pożywiać zarówno korzonkami jak i larwami owadów. Kompromisowo, trzeba przyznać.

Galeria:

Actenicerus sjaelandicus

Posted by skorpion21 on 30 grudnia 2014

Kategorie: Makro. Tagi: Actenicerus sjaelandicus, chrząszcz, owad, sprężyk, sprężykowate. 3 Komentarze

Nazwa tego sprężyka z pewnością nie jest łatwa do zapamiętania czy napisania. Dodatkowo, istnieje jeszcze inna jej wersja! Co ciekawe różnica przejawia się w zaledwie jednej literce! Chodzi o nazwę Actenicerus siaelandicus. Obecnie chyba ta druga nazwa jest bardziej obowiązująca, ale ta pierwsza zdaje się być bardziej popularna, więc i jej postanowiłem się trzymać.

Wygląd

Nasz bohater to zdecydowanie duży gatunek sprężyka dorastający do 15 mm (niektóre źródła podają, że nawet do 17 mm!). Rzuca się więc w oczy, a dzięki charakterystycznemu wyglądowi jest również dość łatwo rozpoznawalny.

Jego ciało jest brązowo-szare, z licznymi szarymi włoskami… zwłaszcza na pokrywach, gdzie układają się w siwe łatki i plamki… mniej, lub bardziej widoczne (jak u osobnika na drugim zdjęciu). Niekiedy jednak możemy mieć do czynienia z nieco innymi odmianami barwnymi, gdzie zamiast plamek, będą pionowe, czarne pasy lub w ogóle, pokrywy będą jednolicie ubarwione, więc warto o tym pamiętać.

Dość charakterystyczne przedplecze zakończone jest dwoma podłużnymi, ostro zakończonymi wyrostkami oraz dwoma mniejszymi, bardziej zaokrąglonymi pośrodku.

Gdzie go można spotkać?

Szeroko rozprzestrzeniony w całej Polsce. Choć jest dość pospolitym gatunkiem, to preferuje specyficzne środowiska, dlatego nie każdemu może być dane go spotkać. Znaleźć go można na wilgotnych i podmokłych łąkach, obrzeżach lasów czy polanach. Pojawia się także na torfowiskach, a nawet wilgotnych polach ornych. Owady dorosłe pojawiają się już w kwietniu i można je obserwować do lipca.

Tryb życia

Pojawiające się bardzo wczesną wiosną imago można znaleźć na uschniętych roślinach, ale także na gałęziach krzewów i drzew. Aktywne są w godzinach przed południowych. Nie są wówczas zbyt płochliwe i dość łatwo można im zrobić zdjęcie. Ogólnie zresztą są mało ruchliwe. Nie bez powodu. Dzięki swemu brunatnemu ubarwieniu nie rzucaj się w oczy, a gdy usiądą na gałązce, świetnie się na niej maskują, dzięki czemu są w miarę bezpieczne. Dłużej niepokojone zaś mogą rozwinąć skrzydła i odlecieć kawałek dalej.
Ich larwy prowadzą bardziej skryty tryb życia. Żyją w wilgotnej glebie, a czasem też w wilgotnym, butwiejącym drewnie, które wala się gdzieś po wilgotnych polanach. Larwy są świetnie przystosowane do życia w wilgotnym środowisku. Znakomicie sobie radzą w glebie o wysokim poziomie wody gruntowej, a nawet nie straszne im tymczasowe zalewanie. Ich pokarmem są głównie korzonki roślin. Kiedyś, przy liczniejszym pojawianiu się, bywało, że wyrządzały szkody w uprawach kukurydzy i innych roślinach uprawnych, ale nie mam informacji, czy obecnie też ma to miejsce. Wiem natomiast, że ich rozwój trwa kilka lat, a w owady dorosłe przepoczwarczają się w sierpniu. Nie wychodzą wtedy jednak na powierzchnię, gdyż ukryte w miejscu, gdzie rozwijały się jako larwy, cierpliwie czekają do wiosny przyszłego roku.

Osiewnik czarny (Ectinus aterrimus)

Posted by skorpion21 on 28 grudnia 2014

Kategorie: Chrząszcze. Tagi: chrząszcz, Ectinus aterrimus, osiewnik czarny, owad, sprężyk, sprężykowate. Dodaj komentarz

Osiewnik to jeden z najczęściej spotykanych przeze mnie sprężyków… a na przełomie kwietnia i maja jest to także jeden z najpospolitszych chrząszczy w ogóle, jakie można spotkać w olsztyńskich lasach. Można się o tym przekonać empirycznie, robiąc sobie w tym czasie np. wycieczkę po Lesie Miejskim. Internet bowiem może nas tutaj lekko wyprowadzić w pole. Np. na stronie Coleoptera Poloniae mamy stwierdzenie, że nasz sprężyk nie został stwierdzony we wszystkich krainach, choć prawdopodobnie występuje na całym obszarze kraju z wyjątkiem wyższych gór. Jako że jest to „prawdopodobne,” na mapce obok opisu tego gatunku, moje województwo, czyli Warmińsko-mazurskie jest białą plamą. Morał z tego taki, by uważać z występowaniem chrząszczy przy okazji korzystania z tej bazy danych, oraz że warto zbierać doświadczenia przyrodnicze poprzez osobiste kontakty z naturą.

Wygląd

Nasz bohater to jedyny przedstawiciel rodzaju Ectinus w naszym kraju. Mimo to, wcale nie tak łatwo go rozpoznać, ale o tym za chwilę.

Dorosły chrząszcz osiąga od 11 do 14 mm. Jest więc całkiem sporym sprężykiem. Na uwagę zasługuje z pewnością jego duże, gęsto punktowane przedplecze, zakończone dwoma, dość długimi, ostrymi wydłużeniami. Dzięki temu, że głowa niemal idealnie przylega do jego górnej krawędzi, oglądana z góry całość wygląda niczym duży kaptur. I do tego jeszcze czarne ubarwienie niemal całego ciała, które nadaje temu sprężykowi mrocznego charakteru.

W Polsce mamy wiele innych sprężyków o podobnym wyglądzie i ubarwieniu. Nasz bohater jest stosunkowo łatwy do rozpoznania i można tego dokonać na oko, czyli bez konieczności zaglądania w jego narządy kopulacyjne (co w przypadku wielu innych sprężyków jest koniecznością). Nie mniej od podobnych gatunków można go odróżnić na podstawie drobnych szczegółów (np. kształtu i urzeźbienia przedplecza, czułków czy ubarwienia nóg), dlatego jeśli mamy wątpliwości co do jego tożsamości zawsze dobrze jest o to zapytać fachowców od chrząszczy.

Gdzie go można spotkać?

Szeroko rozprzestrzeniony w całym kraju. Spotkać go można głównie na nasłonecznionych obrzeżach wilgotnych lasów mieszanych i liściastych. Pojawia się także na leśnych polanach oraz w pobliżu leśnych dróg. Teoretycznie można go obserwować od kwietnia do lipca, ale osobiście widuje go najwyżej do czerwca (co oczywiście nie znaczy, że gdzieś tam w kraju nie trafi się w lipcu).

Tryb życia

Dorosłe osiewniki spędzają swój czas przesiadując na liściach i łodygach różnych gatunków roślin. Nie są wtedy zbyt ruchliwe, ale od czasu do czasu chętnie zmieniają miejsce przelatując z roślinki na roślinkę. Niestety niewiele mi wiadomo na temat ich odżywiania się… podejrzewam, że jak inne sprężyki, zlizują spadź, czy obgryzają listki roślin. Zaniepokojony natomiast podkurcza nogi i spada na ziemię, gdzie udaje martwego. Kiedy zagrożenie minie, trzeba jednak podnieść się na równe nogi. Jak tego dokonać, gdy ma się tak krótkie nogi jak osiewnik? Tak jak wiele innych sprężyków, osiewniki dysponują specjalnym mechanizmem podskokowym, który sprawia, że przewrócony na grzbiet osobnik może podskoczyć do góry i stanąć na równe nogi. Jak taki mechanizm działa? Przy pomocy aparatu skokowego, zbudowanego ze specjalnego wyrostka na przedpiersiu oraz dołka z czymś w rodzaju „progu” na śródpiersiu. Kiedy sprężyk szykuje się do skoku, wygina swoje ciało, oddalając wyrostek od dołka, po czym gwałtownie go opuszcza prosto w dołek. No może prawie prosto w dołek. Po drodze bowiem natrafia na przeszkodę w postaci progu, gdzie kumuluje ogromną ilość energii, która uwalnia się, gdy tylko wyrostek ześlizgnie się z progu i trafi w dołek. W tym momencie słyszymy charakterystyczne „kliknięcie,” zaś cały sprężyk szybuje do góry. Jeśli mu się poszczęści ląduje na swoich sześciu nogach, jeśli nie i nadal leży na plecach, wówczas podskakuje aż do skutku.

No dobrze to tyle jeśli chodzi o imago, teraz trochę o larwach. Drutowce osiewników żyją w ściółce oraz wierzchniej warstwie gleby. Tam też żywią się korzonkami różnych roślin, w tym sadzonek drzew, oraz wschodzącymi nasionami, dlatego też są uznawane przez leśników za szkodniki. Ich przepoczwarczenie następuje w sierpniu, zaś na jesieni pojawiają się imago, które jednak w dalszym ciągu ukrywają się w ściółce i glebie gdzie cierpliwie czekają na nadejście wiosny.

Ponęc krzyżownik (Selatosomus cruciatus) – z krzyżem na plecach

Posted by skorpion21 on 26 kwietnia 2014

Kategorie: Chrząszcze. Tagi: chrząszcz, owad, ponęc krzyżownik, Selatosomus cruciatus, sprężyk, sprężykowate. Dodaj komentarz

No dobra, z tymi plecami to może mało precyzyjne, bo i też u owadów prędzej mamy grzbiet, zaś u naszego bohatera, wspomniany rysunek krzyża znajduje się na pokrywach skrzydłowych. I dobrze zresztą. Dzięki niemu, ponęc rzuca się w oczy i jest łatwo rozpoznawalny. A to wśród sprężyków rzadkie zjawisko.

Wygląd

Ano właśnie. W naszym kraju mamy blisko 130 gatunków sprężykowatych (Elateridae), w tym 5 gatunków z rodzaju Selatosomus. Żaden z nich, nie jest jednak tak charakterystycznie ubarwiony jak właśnie ponęc krzyżownik. Dorosły chrząszcz osiąga od 9 do 15 mm. Jego pokrywy skrzydłowe są żółto-brązowe, a do tego znajduje się na nich czarny rysunek, w kształcie odwróconego do góry nogami krzyża i dwie dodatkowe, czarne, podłużne plamy; jedna z lewej strony krzyża, druga z prawej. Przedplecze czarne, z dwoma, bordowymi pasami po każdej stronie. Głowa brunatno-czarna.

Gdzie go można spotkać?

Ponęc krzyżownik jest związany głównie z wilgotnymi lasami typu liściastego lub mieszanego. Często można go znaleźć w pobliżu zbiorników wodnych. Pojawia się w maju i obserwuje się go aż do lipca. Przynajmniej tak podaje literatura. Spotkane przeze mnie osobniki spotkałem jednak w kwietniu, co oznacza, że niekoniecznie muszą czekać do maja, żeby się pojawić. We wspomnianej literaturze podawany jest też jako gatunek nieczęsty, a nawet rzadki, jednak z moich własnych obserwacji wynika, że jest jednym z liczniejszych sprężyków. Przynajmniej u mnie, na Warmii.

Tryb życia

Nasz bohater należy do wyjątkowo rozlatanych chrząszczy. Pojawia się podczas słonecznych dni i wtedy też chętnie fruwa w pobliżu leśnych dróg, a także na obrzeżach lasów czy widnych przecinkach. Niespecjalnie wtedy patrzy co ma przed sobą i zdarza się, że taki sprężyk przez pomyłkę usiądzie nam na spodniach, albo bluzce. Oczywiście ponęc nie jest groźny dla ludzi, więc nie ma powodów, by się go obawiać. Ciekawostką jest to, że podobnie jak wiele innych sprężyków, kiedy znajdzie się na plecach, bez przeszkód potrafi podskoczyć do góry, dzięki specjalnemu mechanizmowi między przedpleczem a śródpiersiem, przy okazji czego słychać charakterystyczne „kliknięcie,” albo „pstryknięcie” (jak kto woli). O tym było jednak przy okazji innego sprężyka, którego wam kiedyś pokazałem.

Teraz skupmy się więc na samym bohaterze, bo tak właściwie, to po co on tyle lata? Ano głównie po to, by samiec mógł się połączyć z samiczką i w ten sposób mogli wspólnie przedłużyć istnienie swojego gatunku. A czy w międzyczasie pobierają jakiś pokarm? Owszem pobierają, a robią to odwiedzając kwiaty i zjadając ich pyłek (ponoć szczególnie chętnie odwiedzają świerząbek gajowy, Chaerophyllum temulum). Przyznam jednak szczerze, nigdy tego na własne oczy nie widziałem. W każdym razie, ich larwy rozwijają się w wilgotnej, piaszczystej glebie, w której pod osłoną drzew odżywiają się korzeniami skrzypów. Przynajmniej wg brytyjskiej strony elateridae.co.uk (co ciekawe, w Wielkiej Brytanii gatunek ten jest uznawany za wymarły).