skakunowate

Wszystkie wpisy otagowane „skakunowate”

Dryguś zmienny (Aelurillus v-insignitus) – dryg do ryzykownych zalotów

Posted by skorpion21 on 26 lutego 2016

Kategorie: Makro. Tagi: Aelurillus v-insignitus, dryguś zmienny, gody, pająk, skakun, skakunowate. Dodaj komentarz

Oto sytuacja, gdy samiec pająka próbuje „zagadać” do swej wybranki, poprzez wykonywanie bardzo uwodzicielskich gestów, a ona jest w tym czasie zajęta pożeraniem innego pająka. Dokładnie taką scenkę miałem okazję obserwować na początku maja, na poboczu piaszczystej ścieżki, biegnącej obok sosnowego młodnika. Skakunowate (Salticidae) słyną jednak z niezwykłych obyczajów godowych, które potrafią być nawet bardziej urokliwe, niż widok ich uroczych oczu.

Systematyka i wygląd

Ten ciekawy skakun jest jedynym przedstawicielem swego rodzaju w naszym kraju. Raczej łatwo go rozpoznać, zwłaszcza charakterystyczne samce, jedynie samiczki można niekiedy pomylić z niektórymi przedstawicielami rodzaju Sitticus, które różnią się jednak innym wzorem na swoim odwłoku.

Dryguś, jak na skakuna przystało, nie jest zbyt duży i osiąga najwyżej 7,7 mm. To dotyczy samiczek, ponieważ samczyki są mniejsze o jakieś 2-3 mm.

Samiczki mają bardziej masywną, krępą budowę ciała, które jest pokryte licznymi, szarymi i brunatnymi włoskami. Na odwłoku znajdują się jasne kępki włosków układających się w swego rodzaju plamki, tworzące razem dwie, biegnące blisko siebie linie. Budowa ciała samczyków jest wyraźnie delikatniejsza niż ta u samiczek, a jego nogi są smuklejsze. Pod względem ubarwienia są czarno-białe. Szczególnie warto zwrócić uwagę na szeroki, biały pas biegnący przez środek odwłoka (dwa, dużo cieńsze znajdują się natomiast po jego bokach), oraz dwie, białe plamki na przodzie głowotułowia, przypominające kształtem literę „V.” W okolicach nogogłaszczek oraz na pierwszej parze nóg obecne są również rudawe włoski.

Gdzie go można spotkać?

Dość licznie spotykany w całej Polsce. Jest to typowo leśny gatunek, znajdowany głownie na wrzosowiskach, obrzeżach lasów oraz w pobliżu biegnących przez nie dróg. Preferuje miejsca piaszczyste, kamieniste, murawy kserotermiczne, a także te o skąpej roślinności. Obserwowany głównie wiosną oraz latem.

Tryb życia

Nasz dryguś jest gatunkiem bardzo ciepłolubnym, a w związku z tym preferującym również miejsca nasłonecznione. W ciągu słonecznej aury, najłatwiej można go znaleźć bezpośrednio na glebie, zwłaszcza samice, które świetnie się maskują na jej tle (w ciągu gorszej pogody, chowają się natomiast w woreczkowatych oprzędach, zbudowanych na ziemi). Wtedy też polują na różne owady, a także inne pająki, co najlepiej pokazała samiczka, którą sfotografowałem. Jej ofiarą padł nieco większy pogońcowaty (Lycosidae), najpewniej jakiś wałęsak (Pardosa spp.). Co ciekawe, wałęsaki również są pająkami polującymi aktywnie, tak jak skakuny. Świetnie też widzą, ale nie napadają na swoje ofiary, skacząc na nie z odległości nawet 20 cm, tak jak potrafią to zrobić skakuny. I tutaj objawia nam się przewaga tych drugich. Szczególnie jeśli chodzi o samiczki. Oczywiście samcom również nie można niczego zarzucić, ale one są dużo bardziej zainteresowane godami i kiedy tylko natrafią na samiczkę, wówczas zapominają o łowach i przystępują do zalotów. Samczyk którego obserwowałem, był bardzo nieustępliwy. Co i rusz podchodził ostrożnie do swej wybranki i prezentował jej pierwszą parę nóg, którą unosił wysoko do góry, zupełnie tak jakby wołał samiczkę, by zwróciła na niego uwagę. A z tym był problem, bo ta nie była w ogóle zainteresowana popisami zalotnikami. Kto wie, może już miała odbyte gody z jakimś innym samcem i uznała, że energia, którą uzyska z posiłku i wykorzysta do złożenia jaj, jest ważniejsza, niż ponowne zapłodnienie. Z drugiej strony, choć samczyk nie uzyskał satysfakcjonującego go rezultatu, to przynajmniej wyszedł z tej akcji bez szwanku, ponieważ dzięki złapanemu pogońcowi, samiczka była zajęta pożeraniem jego, a nie natarczywego samca.

Pyrgun nazielny (Evarcha arcuata)

Posted by skorpion21 on 23 listopada 2015

Kategorie: Makro. Tagi: Evarcha arcuata, pająk, pyrgun nazielny, skakun, skakunowate. 2 Komentarze

Skakuny to chyba jedne z najpopularniejszych pająków wśród fotografów przyrody. Zdjęcia makro przedstawiające ich ogromne oczy, często zdobywają wielkie uznanie, zwłaszcza, jeśli są fachowo pokazane. W ogóle, skakuny mają w sobie coś takiego, co sprawia, że nawet osoby bojące się pająków, patrzą na nie łaskawszym, a czasem wręcz przyjaźniejszym okiem. Cóż, pora więc poznać bliżej jednego z najpopularniejszych gatunków, z jakimi możemy się spotkać w okolicach naszych lasów czy wód.

Systematyka

Skakunowate (Salticidae), to bardzo liczna rodzina pająków, licząca w naszym kraju prawie 60 gatunków. W rodzaju Evarcha mamy ich natomiast 3. Oprócz naszego bohatera, na największą uwagę zasługuje pyrgun zwyczajny (E. falcata). Ten ciekawy gatunek zamieszkuje głównie lasy sosnowe. Pod względem wyglądu trochę przypomina naszego bohatera, ale samce mają w sobie więcej białego, a samice są mniej jaskrawe, w dużej mierze jednolicie brunatne. Trzecim gatunkiem jest E. laetabunda, który jest jednak bardzo rzadki i ma zdecydowanie inny deseń.

Wygląd

Jak na skakuna przystało, pyrgun to nieduży pajączek osiągający od 6 do 8 mm. Budowa jego ciała jest krępa. Z przodu mamy nieco kwadratowy głowotułów, na którym znajdują się duże oczy, oraz krótkie, dość grube nogi. Szczególne silne są tylne nogi, które umożliwiają pyrgunom wykonywanie dalekich skoków. Bardzo ciekawy jest wyraźny dymorfizm płciowy między samcem a samicą, który bardzo wyraźnie objawia się chociażby w ubarwieniu. Samiec jest po całości brunatno-czarny lub zupełnie czarny. Z przodu znajdują się liczne, białe włoski, zaś po całości zarówno wierzch głowotułowia jak i odwłoka mają bardzo intensywny, miedziany połysk. Jego przednie nogi są wyraźnie grubsze, niż reszta. Samica jest natomiast brązowa, z czarnym paskiem z przodu oraz czarnymi i białymi ukośnymi kreseczkami w tylnej części odwłoka.

Gdzie go można spotkać?

Bardzo pospolity gatunek, spotykany w całej Polsce. Zamieszkuje głównie wilgotne obrzeża lasów, okolice wód, a czasem również parki. Znaleźć go można głównie wśród zarośli, zwłaszcza samce, które są najbardziej aktywne. Pająki te obserwuje się od wiosny do przełomu lata i jesieni.

Tryb życia

Dokładnie. Samczyki są zdecydowanie najbardziej rozbiegane i to właśnie one uwielbiają wędrówki wśród źdźbeł traw. Potrafią zwrócić na siebie uwagę, a kiedy tak się stanie i zechcemy je sfotografować, one zaczynają zwracać uwagę na nas. Nie uciekają, nie płoszą się, tylko ustawiają się do nas przodem, unoszą swój głowotułów do góry i zaczynają obserwować swoimi wielkimi oczami. Nic więc dziwnego, że tak w nas wpatrzone, są świetnymi modelami. Dlaczego tak chętnie na nas patrzą? Najpewniej po to, by mieć nas na oku i jeśli tylko wykonamy wobec nich groźny ruch, wówczas czym prędzej czmychają na jakieś inne źdźbło. Podobnie jest z samicami, jednak znalezieni ich jest zdecydowanie trudniejsze. Przez większą część dnia lubią się bowiem chować w niewielkim oprzędzie między liśćmi lub źdźbłami traw. Z tego co osobiście obserwuje, najłatwiej o samice na początku wiosny, wtedy bowiem zdarzało mi się je często widywać wśród uschniętych trzcin i traw. Później zaś stają się jakby bardziej skryte, a w każdym razie sam odnoszę takie wrażenie. Być może dlatego, że w okolicach lata, samice tworzą kokony z młodymi w tych swoich oprzędach i spędzają sporą część swego czasu na ich pilnowaniu, jak to zresztą u wielu pająków bywa.

Pyrguny, tak jak inne pająki, są oczywiście drapieżnikami. Polują na różne owady, ale nie wahają się również atakować innych pająków. Na jednym z moich zdjęć możecie zresztą zobaczyć samicę pyrguna z upolowanym przez siebie małym ukośnikiem. Nierzadko się jednak zdarza, że ich ofiara jest większa niż one same. Podobnie jak inne skakuny, pyrguny polują z zaskoczenia. Wykorzystują swoje ogromne oczy i swój znakomity wzrok, do ich wypatrywania, a kiedy im się uda, przygotowują się do ataku. Skakun stara się podejść jak najbliżej potencjalnej ofiary, a kiedy znajdzie się na odpowiednim dystansie, wówczas wykonuje skok. Nie ma wśród pająków lepszych skoczków niż właśnie skakuny. Wiele z nich potrafi skoczyć na odległość nawet 20 cm. Nie jestem pewny, czy dotyczy to również pyrgunów, ale jak tak obserwuje ich wyczyny, to przyznam, że jest to wielce prawdopodobne.

Krzyżnik tanecznik (Pellenes tripunctatus)

Posted by skorpion21 on 24 września 2013

Kategorie: Pająki i ich kuzyni.. Tagi: krzyżnik tanecznik, pająk, pajęczak, Pellenes tripunctatus, skakunowate. 6 Komentarzy

Krzyż na odwłoku, to pajęcza ozdoba, która budzi u nas skojarzenia głównie z krzyżakami (Araneus spp.). Tak się jednak składa, że wcale nie mają na niego monopolu i zdarza się, że również pająki z innych rodzajów, a nawet rodzin, są w niego wyposażone. Krzyżnik tanecznik jest tutaj świetnym przykładem. Dwa lata temu udało mi się odnaleźć samiczkę tego gatunku, natomiast w tym udało mi się zlokalizować i sfotografować samczyki. Mogę więc uzupełnić tekst i pokazać wam osobniku obu płci.

Systematyka

Dla porządku, zacznę od systematyki. W naszym kraju żyje dwóch przedstawicieli rodzaju Pellenes. Oprócz naszego bohatera jest to jeszcze Pellenes nigrociliatus, którego można łatwo odróżnić po białych pasach, znajdujących się na czarnym tle jego odwłoka. Oczywiście niema też cienia wątpliwości, że obaj są przedstawicielami skakunowatych (Salticidae).

Wygląd

Krzyżnik to pajączek, osiągający od 5 do 6 mm (samczyki są niemal tych samych rozmiarów co samiczki). Nie dużo, ale w przypadku skakunowatych (Salticidae) to wcale nie najgorszy wynik, a nawet można powiedzieć, że to swego rodzaju średniak. Podobnie jak w przypadku innych pająków, również u krzyżnika możemy zaobserwować dość spory dymorfizm płciowy.

Samczyki są dużo smuklejsze od samiczek, a dodatkowo znacznie ciemniej ubarwione. Rysunek na ich odwłokach nie jest tak wyraźny jak u nich. Bardzo często na ich ciemnym odwłoku widoczna jest tylko pionowa, jasna linia, bez dodatkowej, poziomej, tworzącej wizerunek krzyża. Okolice oczu mają rudą/czerwonawą barwę, co może się spodobać osobom, które zechcą je fotografować. Dodatkowo pierwsza para nóg wydaje się być u nich mocniej zbudowana.

Samiczki są znacznie jaśniejsze, a na ich ciemnych odwłokach, rysunek krzyża jest doskonale widoczny. Okolice ich oczu mają jasną, białą barwę, zaś przednie odnóża nie odbiegają wyglądem od reszty. Przedstawicieli obu płci, jak na skakuny przystało, cechuje bardzo dobry wzrok, a także umiejętność do wykonywania dalekich skoków.

Gdzie go można spotkać?

Trzeba przyznać, nasz krzyżnik to dość rzadki pająk, mający swoje miejsce w Czerwonej Liście jako gatunek narażony na wyginięcie (VU). Spotykany jest na obrzeże całego kraju, ale znacznie częściej widuje się go na południu niż na północy (tym bardziej cieszy mnie jego obecność na Warmii). Jeśli chodzi typ środowiska jaki wybiera na miejsce zamieszkania, to zdecydowanie preferuje miejsca otwarte, suche i dobrze nasłonecznione. Szczególnie chętnie wybiera te, znajdujące się na glebach wapiennych, rzadziej zaś na glebach piaszczystych.

Tryb życia

Wiemy już z opisu wyglądu, z jakiego powodu „krzyżnik”, nazywa się właśnie „krzyżnik.” Dlaczego do tego „krzyżnika,” dorzucono jednak słowo „tanecznik?” Powód jest bardzo jasny – ten pajączek ma prawdziwy zapał do tanecznych popisów. Konkretnie rzecz biorąc chodzi o samczyki. Te, by móc zaimponować samiczkom, muszą wykonać swego rodzaju taniec, polegający na wykonywaniu specjalnych ruchów oraz unoszeniu i rozkładaniu na boki przedniej pary nóg. Kiedy taniec poskutkuje, a samiczka uzna, że samczyk już wystarczająco się przed nią nagimnastykował, dochodzi między nimi do zbliżenia (cały ten spektakl można obserwować wiosną, bowiem to właśnie wtedy dochodzi do godów tych pajączków).

Kiedy jest już po wszystkim, samiczka skupia się na zapewnieniu przyszłości swoim młodym. W tym celu tworzy specjalny oprzęd, zaś jajeczka składa wewnątrz pustej, przymocowanej do jedwabnych nici muszelki ślimaka, a następnie bacznie strzeże całości aż do momentu, kiedy to wyklują się młode pajączki. Przy braku muszelki, wykorzystuje zwinięty, uschnięty listek, który również świetnie się sprawdza w tej roli. Jeszcze odnośnie tej muszelki, to można rzec, że jest to wręcz znak rozpoznawczy tych pajączków. Muszelki bowiem, są również wykorzystywane jako „domki” w których mogą przezimować.

Na koniec dodam jeszcze coś odnośnie ich kwestii żywieniowych. Krzyżniki, podobnie jak inne skakuny, są dziennymi drapieżnikami, polującymi na swoje ofiary z zaskoczenia. Wybierają głównie miękko zbudowane ofiary. Kiedy już jakąś wypatrzą (skakunowate dysponują wręcz sokolim wzrokiem, dlatego właśnie ten zmysł odgrywa u nich kluczową rolę), powoli podkradają się do ofiary, po czym wykonują gwałtowny skok i chwytają ją w swoje szczękoczułki. Tak złapana ofiara nie ma już w zasadzie szans na to, by się uwolnić.

Wiem, trochę mało optymistyczne zakończenie, ale mimo wszystko mogę polecić bliższe obserwacje tych małych, sympatycznych pajączków, ponieważ są bardzo cierpliwymi modelami (do makrofotografii są więc jak znalazł), a ich zachowania godowe są naprawdę fascynujące i warte tego, by je zaobserwować.

Skakun (Dendryphantes cf. rudis) – bystry pająk

Posted by skorpion21 on 30 listopada 2012

Kategorie: Pająki i ich kuzyni.. Tagi: Dendryphantes rudis, pająk, pajęczak, skakunowate. 20 Komentarzy

Inteligentne pająki. Nieprawdopodobny pomysł, prawda? W końcu kto by mógł podejrzewać jakiekolwiek stawonogi o inteligencję, skoro wszystkimi kieruje instynkt. Gdyby jednak stworzyć ranking tych, których instynkt jest najbardziej zbliżony do inteligencji, to myślę, że skakunowate (Salticidae) zajęłyby w nim najwyższą pozycję. Wystarczy spojrzeć na tropikalne gatunki z rodzaju Portia, które wyspecjalizowały się w polowaniu na inne pająki. Przy okazji swoich łowów, Portia spp. układają wyjątkowo skomplikowane strategie, które umożliwiają im porwanie pająka prosto z jego własnej pajęczyny! Nasze rodzime skakuny może i nie są tak cwane, jak te tropikalne, jednak kiedy spojrzy się w ich wielkie, śledzące każdy nasz ruch oczy, można odnieść wrażenie, że z tą ich „inteligencją,” coś jednak na rzeczy jest.

Wygląd

Porównując skakuna z innymi pająkami, można odnieść wrażenie, że z wyglądu jest dużo przyjaźniejszy w odbiorze, niż taki krzyżak czy kątnik (często to przyznają nawet te osoby, które boją się pająków).

Nasz bohater osiąga około 5-6 mm. Budowa jego ciała jest krępa i przystosowana do specyficznego sposobu poruszania się. Odnóża na głowotułowiu są stosunkowo krótkie, ale i mocno zbudowane. Dzięki temu, oraz lekko wydłużonej, ostatniej parze, skakun jest wstanie wykonywać bardzo dalekie skoki (nawet na odległość 20 cm, co przy jego niewielkich wymiarach jest nie lada wyczynem).

To co najbardziej rzuca się w oczy, jeśli chodzi o jego wygląd, to właśnie… oczy. Trzeba przyznać, natura nie poskąpiła mu patrzałek, zwłaszcza gdy spojrzy się na środkowe. Już samo ich ustawienie jest nietypowe, a przy tym bardzo charakterystyczne. Ułożone są bowiem w rządku na przedniej części głowotułowia. Cztery, środkowe oczka są szczególnie duże i najbardziej widoczne. Pozostała czwórka znajduje się nieco w tyle i nie zawsze zwraca na siebie uwagę.

Tak duże oczy, nie występują u skakunów przypadkowo. Większość pająków, choć posiada dobrze rozwinięte oczy, to jednak kiepsko widzi. U skakunów jest jednak inaczej. To jedne z najlepiej widzących pająków. Ich oczy umożliwiają im stereoskopowe postrzeganie świata, a jakby tego było mało, widzą także kolory, zaś potencjalną ofiarę mogą dostrzec z odległości nawet 2,5 m (jedna z moich książek podaje, że ich wzrok niemal dorównuje swą sprawnością naszemu ludzkiemu).

Gdzie go można spotkać?

Właściwie w całym kraju. Nasz gatunek preferuje lasy mieszane oraz iglaste i właśnie w nich, można go najłatwiej znaleźć.

Tryb życia

Skakuny to pająki polujące na swoje ofiary aktywnie. Nie tworzą więc sieci łownych, lecz same fatygują się z ich łapaniem. Nie oznacza to jednak, że jedwabna przędza w ogóle im się nie przydaje. Wręcz przeciwnie. Skakuny, jak sama nazwa wskazuje, skaczą i są w tym naprawdę bardzo dobre. Czasami jednak, nawet im może coś pójść nie tak. By zapobiec nieprzyjemnym konsekwencjom nieudanych skoków, tuż przed ich wykonaniem przymocowują do podłoża pojedynczą, jedwabną nić. Dzięki temu, pająk zabezpiecza się czymś w rodzaju „linki asekuracyjnej” i przy nieudanym skoku, zwyczajnie na niej zawisa, zamiast polecieć w dół jak kamień.

Mimo małych rozmiarów i ogólnie sympatycznego wyglądu, skakuny są wyjątkowo groźnymi drapieżnikami, często łowiącymi znacznie większe ofiary, niż one same. Gdy pająk zauważy np. muchę, nie atakuje od razu, lecz powolutku podkrada się do niej, cały czas obserwując ją swymi wielkimi oczami. Jednocześnie dokładnie ocenia odległość, jaka dzieli go od niej. Kiedy znajdzie się odpowiednio blisko, wykonuje gwałtowny skok i atakuje zdobycz. Mucha prędko kończy między szczękoczułkami pająka, skąd nie ma już szans się uratować. Czasami jednak, gdy owad znajduje się blisko skakuna, ten pomija część z podkradaniem się, a jedynie dokonuje pomiarów i od razu skacze na ofiarę.

W ogóle, trzeba przyznać, że skakuny z natury są bardzo skoczne i poruszają się w ten sposób nie tylko w czasie polowań, ale nawet podczas zwykłego poruszania się. Takie zachowanie pozwala im chociażby na uniknięcie drapieżnika. Ciekawe jest jednak to, że w przeciwieństwie do wielu innych pająków, skakuny nie są specjalnie bojaźliwe. Mało tego, potrafią dosłownie stanąć z zagrożeniem oko w oko. Można to zaobserwować, kiedy spróbujemy zbliżyć do któregoś swoją rękę. Początkowo skakun zacznie się cofać, ale po paru chwilach zatrzyma się i zwróci w naszą stronę, bacznie nas obserwując swymi ogromnymi oczami. W ten sposób analizuje sytuację i bada, czy zagrożenie wciąż jest aktualne.

Na koniec z pewnością warto wspomnieć o godach, ponieważ te potrafią być u skakunów naprawdę fascynujące. Samce, by zaimponować samiczkom wykonują przeróżne gesty swymi przednimi odnóżami oraz nogogłaszczkami. Samiczce taki taniec godowy może się spodobać albo i nie. Dla samczyka, najlepiej by było, gdyby jednak go zaakceptowała. Wówczas będzie mógł przekazać jej swoje geny i mieć wkład w przedłużenie swego gatunku.