skakun

Systematyka i wygląd

Ten ciekawy skakun jest jedynym przedstawicielem swego rodzaju w naszym kraju. Raczej łatwo go rozpoznać, zwłaszcza charakterystyczne samce, jedynie samiczki można niekiedy pomylić z niektórymi przedstawicielami rodzaju Sitticus, które różnią się jednak innym wzorem na swoim odwłoku.

Dryguś, jak na skakuna przystało, nie jest zbyt duży i osiąga najwyżej 7,7 mm. To dotyczy samiczek, ponieważ samczyki są mniejsze o jakieś 2-3 mm.

Samiczki mają bardziej masywną, krępą budowę ciała, które jest pokryte licznymi, szarymi i brunatnymi włoskami. Na odwłoku znajdują się jasne kępki włosków układających się w swego rodzaju plamki, tworzące razem dwie, biegnące blisko siebie linie. Budowa ciała samczyków jest wyraźnie delikatniejsza niż ta u samiczek, a jego nogi są smuklejsze. Pod względem ubarwienia są czarno-białe. Szczególnie warto zwrócić uwagę na szeroki, biały pas biegnący przez środek odwłoka (dwa, dużo cieńsze znajdują się natomiast po jego bokach), oraz dwie, białe plamki na przodzie głowotułowia, przypominające kształtem literę „V.” W okolicach nogogłaszczek oraz na pierwszej parze nóg obecne są również rudawe włoski.

Gdzie go można spotkać?

Dość licznie spotykany w całej Polsce. Jest to typowo leśny gatunek, znajdowany głownie na wrzosowiskach, obrzeżach lasów oraz w pobliżu biegnących przez nie dróg. Preferuje miejsca piaszczyste, kamieniste, murawy kserotermiczne, a także te o skąpej roślinności. Obserwowany głównie wiosną oraz latem.

Tryb życia

Nasz dryguś jest gatunkiem bardzo ciepłolubnym, a w związku z tym preferującym również miejsca nasłonecznione. W ciągu słonecznej aury, najłatwiej można go znaleźć bezpośrednio na glebie, zwłaszcza samice, które świetnie się maskują na jej tle (w ciągu gorszej pogody, chowają się natomiast w woreczkowatych oprzędach, zbudowanych na ziemi). Wtedy też polują na różne owady, a także inne pająki, co najlepiej pokazała samiczka, którą sfotografowałem. Jej ofiarą padł nieco większy pogońcowaty (Lycosidae), najpewniej jakiś wałęsak (Pardosa spp.). Co ciekawe, wałęsaki również są pająkami polującymi aktywnie, tak jak skakuny. Świetnie też widzą, ale nie napadają na swoje ofiary, skacząc na nie z odległości nawet 20 cm, tak jak potrafią to zrobić skakuny. I tutaj objawia nam się przewaga tych drugich. Szczególnie jeśli chodzi o samiczki. Oczywiście samcom również nie można niczego zarzucić, ale one są dużo bardziej zainteresowane godami i kiedy tylko natrafią na samiczkę, wówczas zapominają o łowach i przystępują do zalotów. Samczyk którego obserwowałem, był bardzo nieustępliwy. Co i rusz podchodził ostrożnie do swej wybranki i prezentował jej pierwszą parę nóg, którą unosił wysoko do góry, zupełnie tak jakby wołał samiczkę, by zwróciła na niego uwagę. A z tym był problem, bo ta nie była w ogóle zainteresowana popisami zalotnikami. Kto wie, może już miała odbyte gody z jakimś innym samcem i uznała, że energia, którą uzyska z posiłku i wykorzysta do złożenia jaj, jest ważniejsza, niż ponowne zapłodnienie. Z drugiej strony, choć samczyk nie uzyskał satysfakcjonującego go rezultatu, to przynajmniej wyszedł z tej akcji bez szwanku, ponieważ dzięki złapanemu pogońcowi, samiczka była zajęta pożeraniem jego, a nie natarczywego samca.

Skakuny to chyba jedne z najpopularniejszych pająków wśród fotografów przyrody. Zdjęcia makro przedstawiające ich ogromne oczy, często zdobywają wielkie uznanie, zwłaszcza, jeśli są fachowo pokazane. W ogóle, skakuny mają w sobie coś takiego, co sprawia, że nawet osoby bojące się pająków, patrzą na nie łaskawszym, a czasem wręcz przyjaźniejszym okiem. Cóż, pora więc poznać bliżej jednego z najpopularniejszych gatunków, z jakimi możemy się spotkać w okolicach naszych lasów czy wód.

Systematyka

Skakunowate (Salticidae), to bardzo liczna rodzina pająków, licząca w naszym kraju prawie 60 gatunków. W rodzaju Evarcha mamy ich natomiast 3. Oprócz naszego bohatera, na największą uwagę zasługuje pyrgun zwyczajny (E. falcata). Ten ciekawy gatunek zamieszkuje głównie lasy sosnowe. Pod względem wyglądu trochę przypomina naszego bohatera, ale samce mają w sobie więcej białego, a samice są mniej jaskrawe, w dużej mierze jednolicie brunatne. Trzecim gatunkiem jest E. laetabunda, który jest jednak bardzo rzadki i ma zdecydowanie inny deseń.

Wygląd

Jak na skakuna przystało, pyrgun to nieduży pajączek osiągający od 6 do 8 mm. Budowa jego ciała jest krępa. Z przodu mamy nieco kwadratowy głowotułów, na którym znajdują się duże oczy, oraz krótkie, dość grube nogi. Szczególne silne są tylne nogi, które umożliwiają pyrgunom wykonywanie dalekich skoków. Bardzo ciekawy jest wyraźny dymorfizm płciowy między samcem a samicą, który bardzo wyraźnie objawia się chociażby w ubarwieniu. Samiec jest po całości brunatno-czarny lub zupełnie czarny. Z przodu znajdują się liczne, białe włoski, zaś po całości zarówno wierzch głowotułowia jak i odwłoka mają bardzo intensywny, miedziany połysk. Jego przednie nogi są wyraźnie grubsze, niż reszta. Samica jest natomiast brązowa, z czarnym paskiem z przodu oraz czarnymi i białymi ukośnymi kreseczkami w tylnej części odwłoka.

Gdzie go można spotkać?

Bardzo pospolity gatunek, spotykany w całej Polsce. Zamieszkuje głównie wilgotne obrzeża lasów, okolice wód, a czasem również parki. Znaleźć go można głównie wśród zarośli, zwłaszcza samce, które są najbardziej aktywne. Pająki te obserwuje się od wiosny do przełomu lata i jesieni.

Tryb życia

Dokładnie. Samczyki są zdecydowanie najbardziej rozbiegane i to właśnie one uwielbiają wędrówki wśród źdźbeł traw. Potrafią zwrócić na siebie uwagę, a kiedy tak się stanie i zechcemy je sfotografować, one zaczynają zwracać uwagę na nas. Nie uciekają, nie płoszą się, tylko ustawiają się do nas przodem, unoszą swój głowotułów do góry i zaczynają obserwować swoimi wielkimi oczami. Nic więc dziwnego, że tak w nas wpatrzone, są świetnymi modelami. Dlaczego tak chętnie na nas patrzą? Najpewniej po to, by mieć nas na oku i jeśli tylko wykonamy wobec nich groźny ruch, wówczas czym prędzej czmychają na jakieś inne źdźbło. Podobnie jest z samicami, jednak znalezieni ich jest zdecydowanie trudniejsze. Przez większą część dnia lubią się bowiem chować w niewielkim oprzędzie między liśćmi lub źdźbłami traw. Z tego co osobiście obserwuje, najłatwiej o samice na początku wiosny, wtedy bowiem zdarzało mi się je często widywać wśród uschniętych trzcin i traw. Później zaś stają się jakby bardziej skryte, a w każdym razie sam odnoszę takie wrażenie. Być może dlatego, że w okolicach lata, samice tworzą kokony z młodymi w tych swoich oprzędach i spędzają sporą część swego czasu na ich pilnowaniu, jak to zresztą u wielu pająków bywa.

Pyrguny, tak jak inne pająki, są oczywiście drapieżnikami. Polują na różne owady, ale nie wahają się również atakować innych pająków. Na jednym z moich zdjęć możecie zresztą zobaczyć samicę pyrguna z upolowanym przez siebie małym ukośnikiem. Nierzadko się jednak zdarza, że ich ofiara jest większa niż one same. Podobnie jak inne skakuny, pyrguny polują z zaskoczenia. Wykorzystują swoje ogromne oczy i swój znakomity wzrok, do ich wypatrywania, a kiedy im się uda, przygotowują się do ataku. Skakun stara się podejść jak najbliżej potencjalnej ofiary, a kiedy znajdzie się na odpowiednim dystansie, wówczas wykonuje skok. Nie ma wśród pająków lepszych skoczków niż właśnie skakuny. Wiele z nich potrafi skoczyć na odległość nawet 20 cm. Nie jestem pewny, czy dotyczy to również pyrgunów, ale jak tak obserwuje ich wyczyny, to przyznam, że jest to wielce prawdopodobne.