pasikonikowate

Wszystkie wpisy otagowane „pasikonikowate”

Pasikonik zielony (Tettigonia viridissima) – drapieżny Filip.

Posted by skorpion21 on 31 sierpnia 2016

Kategorie: Makro. Tagi: drapieznik, kamuflaż, konik polny, lato, owad, pasikonik zielony, pasikonikowate, prostoskrzydłe, Tettigonia viridissima. 2 Komentarze

Część z was pewnie pamięta, że na moim blogu pojawił się już jeden pasikonik, konkretnie śpiewający (T. cantans). Znacznie bardziej znany i popularny jest jednak jego kuzyn, którego pozwolę sobie przedstawić w tym artykule. To właśnie jego dźwięki rozbrzmiewają w lipcowe i sierpniowe wieczory oraz noce, umilając nam tym samym pobyt na łonie natury. Sam w sobie jest również bardzo eleganckim owadem, choć trzeba przyznać, że pod względem zachowania, daleko mu do poczciwego i sympatycznego Filipa z „Pszczółki Mai”.

Systematyka

Jak łatwo zgadnąć, nasz bohater zalicza się do rodziny pasikonikowatych (Tettigonidae) i jest jednym z trzech przedstawicieli rodzaju Tettigonia w naszym kraju. O pasikoniku śpiewającym wspomniałem już wcześniej, dlatego skrobnę jeszcze krótko o trzecim krewniaku, czyli pasikoniku długopokładełkowym (T. caudata). Pod względem wyglądu przypomina pasikonika zielonego, zwłaszcza samce. Cechą kluczową są kolce na tylnych udach, które u T. caudata są po całości czarne, natomiast u T. viridissima, mogą być czarne lub brązowe, ale przy podstawie zawsze są jasne. Dodatkowo samca T. caudata można rozpoznać po krótszych przysadkach odwłokowych, natomiast samice po długim pokładełku, wystającym poza złożone skrzydła. Pasikonik długopokładełkowy jest znacznie rzadszy, niż nasz bohater, znaleźć go można głównie w środkowej oraz zachodniej Polsce.

Wygląd

Pasikonik zielony jest zdecydowanie dużym owadem, który osiąga od 3 do 4 cm. Warto jednak pamiętać, że to długość samego ciała, ponieważ złożone skrzydła dodają mu kolejnych 3 centymetrów, przez co ogólnie taki pasikonik może być długi nawet na 7 cm!

Po całości pasikonik jest bocznie spłaszczony, o mocnej, ale jednocześnie stosunkowo smukłej sylwetce. Na jego głowie, przypominającej wyglądem końską (stąd jego nazwa), znajdują się oczy złożone, cienkie i bardzo długie czułki, oraz potężny aparat gębowy typu gryzącego, zaopatrzony w ogromne, silne żuwaczki. Idąc dalej mamy tułów, a na nim dwie pary skrzydeł (umożliwiające mu sprawne latanie), oraz odnóża. Ostatnia para nóg jest typu skocznego, przy czym jest ona dłuższa i cieńsza, niż pierwsze dwie. No i jest jeszcze odwłok, a na jego końcu para przysadek odwłokowych, natomiast u samicy również pokładełko, które jest niemal tej samej długości, co wystający poza odwłok fragment złożonych skrzydeł.

Na koniec warto jeszcze poruszyć tematykę ubarwienia. To, zgodnie z nazwą, jest oczywiście zielone, przy czym odcień tej zieleni potrafi być bardzo różny. Bywają bowiem osobniki o jasnym oraz ciemnym zabarwieniu. Istnieje również odmiana o słomkowej barwie.

Gdzie go można spotkać?

Pospolity w całej Polsce. Znaleźć go można głównie na obrzeżach lasów, różnego rodzaju łąkach, polach, pastwiskach czy brzegach wód. Preferuje miejsca porośnięte wysoką roślinnością zielną, krzewami oraz młodymi drzewami. Czasami zdarza się również miastach, gdzie lubi się usadawiać nawet na wierzchołkach wysokich drzew. Niekiedy zdarza się, że jakiś osobnik zabłąka się w naszym domu, wówczas często trudno jest zobaczyć ukrytego gdzieś za meblami osobnika, za to bardzo dobrze go słychać. Dorosłe osobniki pojawiają się gdzieś tak na przełomie czerwca i lipca, a obserwować je można (oraz słuchać) aż do jesieni.

Tryb życia

Pasikonik zielony kojarzy nam się raczej jako duży, ale łagodny owad, który żyje sobie wśród traw i który żywi się ich źdźbłami. W rzeczywistości jednak, znów tak bardzo łagodny, to on nie jest. W dużej mierze, jest bowiem drapieżnikiem i to bardzo żarłocznym, polującym na inne owady. Kiedyś obserwowałem pasikonika, który przez przypadek wpadł do wynajmowanego przeze mnie pokoju. Był w pułapce i próbował się wydostać, choć od wolności dzieliła go szklana szyba. Ne tylko zresztą jego, ale także pewną ćmę, która ożywiona również starała się wydostać. Kiedy jednak znalazła się obok pasikonika, ten zupełnie zapomniał o potrzasku, w którym się znalazł i przestawił się na tryb drapieżnika. Błyskawicznie pochwycił ćmę swymi przednimi nogami i zatopił w niej swoje potężne żuwaczki. Zaledwie kilka chwil zajęło mu jej całkowite pożarcie. Oprócz ciem, pasikoniki polują także na muchówki, mniejsze motyle dzienne oraz inne prostoskrzydłe. Chociaż owadzia dieta jest u nich dominująca, to mimo wszystko od czasu do czasu urozmaicają ją pokarmem roślinnym. Raz na ten przykład obserwowałem pewnego osobnika zgryzającego bylicę pospolitą… na pierwszy rzut oka (i pierwsze niuchnięcie nosem) raczej mało apetyczną roślinę, ale najwyraźniej nie dla niego.

Sam pasikonik również może się stać ofiarą, bo i też jest dużym, a dla wielu drapieżników również apetyczną zdobyczą. By się przed nimi obronić, ze wszystkich sił stara się nie rzucać w oczy. Dzięki zielonemu ubarwieniu świetnie się maskuje pośród zielonych liści i przez to trudno jest go wypatrzeć. Zaniepokojony może także odskoczyć. Jako że należy do dość ciężkich owadów, pasikonik nie jest wstanie wykonywać zbyt dalekich skoków… przynajmniej teoretycznie. Podczas skoku bowiem, wspomaga się skrzydłami, dzięki czemu może poszybować na odległość do kilkuset metrów. Unika natomiast lotów długodystansowych. Warto też dodać, że pochwycony pasikonik może się bronić swymi potężnymi żuwaczkami, a uszczypnięcie nimi jest wyjątkowo bolesne, dlatego warto zachować ostrożność, gdy zechcemy złapać takiego pasikonika w rękę.

Dorosłe pasikoniki najłatwiej można znaleźć, jak przesiadują na wyższych roślinach zielnych oraz krzewach. Często również się zdarza, że pasikoniki wspinają się na drzewa i to nawet te wysokie. Nie widać ich wówczas, za to słychać doskonale. Mowa oczywiście o samcach, którym bardzo zależy, by znaleźć odpowiedni punkt, z którego będzie je słychać w całej okolicy. Ciekawe jest to, że poszczególne samczyki bardzo mocno przywiązują się do raz wybranych miejscówek i niezbyt chętnie decydują się na ich zmianę. Pasikoniki wydają dźwięki poprzez pocieranie o siebie przednich skrzydeł, na których znajdują się narządy strydulacyjne. Dźwięki wydawane przez pasikoniki zielone są niezwykle doniosłe i roznoszą się po całej łące i okolicach. Najchętniej pasikoniki strydulują w czasie ciepłych popołudni i wieczorów, a ich koncerty mogą się ciągnąć aż do północy. Podczas chłodniejszych dni (kiedy temperatura oscyluje w okolicach 17-20℃), także przygrywają, ale co ciekawe, wydawane wówczas dźwięki zdają się być cichsze i mniej wyraziste. Koncertowanie pasikoników jest nieodłącznym elementem lata, jednak to nie my jesteśmy adresatami ich muzycznych popisów, ale samiczki.

Gody pasikoników są bardzo długie i trwają nawet 45 minut. W ich trakcie, zwabiona koncertem samica wdrapuje się na jego grzbiet (przy jego wcześniejszej zgodzie!), po czym samiec przyczepia jej do odwłoka spermatofor w postaci dwóch pakiecików, zaopatrzonych nie tylko w nasienie, ale także pożywną substancję, która później zostaje skonsumowana przez samicę. Po jakimś kwadransie od skończenia godów, samczyk znów przystępuje do koncertowania i zwabiania kolejnej partnerki, natomiast samiczka wykorzystuje swoje szablaste pokładełko, znajdujące się na końcu odwłoka (które nawiasem pisząc nie jest żądłem i nie ma nic wspólnego z obroną), by wbić je w glebę i przy jego pomocy złożyć w niej jajeczka (pojedynczo lub w małych grupkach). Zarodki tkwiące w jajeczkach czekają na swój wylęg bardzo długo, bo nawet 1,5 roku, a bywa, że ich przyjście na świat przeciąga się nawet do 5 lat! Młode pasikoniki przypominają wyglądem miniaturki osobników dorosłych, tyle że bezskrzydłe. Takie maluchy często możemy przyuważyć, jak przesiadują na żółtych kwitach mniszków, gdzie pożywiają się ich pyłkiem, ale podobnie jak dorosłe, młode osobniki są w dużej mierze drapieżne i polują na inne, drobne owady (mszyce, małe gąsienice). W międzyczasie, młode pasikoniki przechodzą kolejne linienia (w sumie jest ich 7), zaś puste oskórki są przez nie zjadane (w myśl zasady, że przecież w przyrodzie nic się nie marnuje).

Podkrzewin szary (Pholidoptera griseoaptera) – grajek z za krzaczka

Posted by skorpion21 on 11 stycznia 2015

Kategorie: Makro. Tagi: kamuflaż, owad, pasikonikowate, Pholidoptera griseoaptera, podkrzewin szary, prostoskrzydły. 5 Komentarzy

Ten ciekawy krewniak pasikonika jest wyjątkowo wszędobylskim stworzeniem. Można go znaleźć zarówno w lasach, jak i w naszych ogrodach. Niełatwo go jednak wypatrzeć. Dzięki swojemu ubarwieniu świetnie się bowiem ukrywa. Na szczęście, przynajmniej jedną ich płeć można stosunkowo łatwo wytropić. Wystarczy wsłuchać się w ich koncert.

Wygląd

Podkrzewin jest stosunkowo małym prostoskrzydłym. Dorasta najwyżej do 2 cm, przy czym samiczka jest większa od samca o jakieś 5 mm. U tego gatunku mamy silnie zaznaczony dymorfizm płciowy. U samczyków mamy wyraźnie skrócone skrzydła obu par, natomiast u samiczki występują jedynie w formie łuskowatych, nie nadających się do niczego tworów, które ledwo co wystają jej spod przedplecza. Uskrzydlone formy u tego gatunku nie występują (a zdarza się to u innych prostoskrzydłych ze skróconymi skrzydłami, np. podłatczynów, Metrioptera). Na końcu odwłoka samczyka mamy parę przysadek odwłokowych, u samiczki zaś, dochodzi do nich także długie, szablaste pokładełko służące do składania jaj. Pod względem ubarwienia podkrzewiny są brązowe lub szare z licznymi, ciemnymi plamami.

Samica podkrzewina, która postanowiła dziabnąć mnie w palec

Przy okazji opisu muszę jeszcze zwrócić uwagę na ich aparat gębowy typu gryzącego, a zwłaszcza na ich silne żuwaczki. Skąd wiem, że są silne? Ano stąd, że przekonałem się o tym na własnej skórze. Dosłownie. Gdy fotografowałem kiedyś pewną samiczkę złapałem palcami za listek, na którym siedziała by go przytrzymać (wiało wtedy mocno i nie szło jej robić zdjęć na majtającym się liściu). W pewnym momencie, samiczka postanowiła przenieść się z tego listka na mój palec. Kiedy jednak do niego podeszła, zamiast wejść na niego, złapała go swoimi żuwaczkami! Nie przegryzła się, ale poczułem to uszczypnięcie bardzo wyraźnie.

Skąd jej strzelił do głowy taki pomysł? Nie mam pojęcia. Podejrzewam, że po prostu chciała sprawdzić, czy ten dziwny, „palczasty” obiekt, który wylądował przed nią nadaje się do jedzenia. Niestety (dla niej) nie miała okazji dłużej go pokosztować, gdyż szybko zabrałem do niej palucha i wtedy też czmychnęła w zarośla, zupełnie jakby się za to na mnie obraziła. Muszę przyznać, że to już drugi raz, gdy jakiś prostoskrzydły postanowił mnie podgryzać (kiedyś miałem podobną sytuację ze skoczkiem zielonym, który próbował wgryźć się w moje spodnie). Cóż, morał z tego jest taki, że lepiej nie pchać paluchów pod aparaty gębowe tego typu owadów.

W naszym kraju żyje jeszcze jeden gatunek z tego rodzaju, czyli podkrzewin bezskrzydły (Pholidoptera aptera). To typowo górski gatunek, spotykany u nas wyłącznie w Bieszczadach, Pieninach i Tatrach. Jakby tego był mało jest również bardzo rzadki, znajduje się na Czerwonej Liście Zwierząt Ginących i Zagrożonych w Polsce (z kategorią NT, czyli bliskiego zagrożenia). Od podkrzewina szarego można go bardzo łatwo odróżnić po ubarwieniu jego przedplecza. Na jego tylnej, bocznej stronie znajduje się gruby, biały lub żółtawy pas. U podkrzewina szarego w tym samym miejscu znajduje się jedynie wąska, biała linia.

Gdzie go można spotkać?

Pospolity w całej Polsce. Preferuje tereny leśny, zwłaszcza ich obrzeża i pobocza dróg. Najczęściej bytuje wśród ściółki leśnej usłanej uschniętymi liśćmi i igliwiem. Pojawia się także na krzewach, czasem może też wyskoczyć na drogę. Występuje także w pobliżu człowieka (w ogrodach, parkach, a nawet miejskich skwerach). Dorosłe owady możemy obserwować od lipca do października.

Tryb życia

Dwie samice, które usiadły obok siebie na żółtej barierce

Nasz bohater prowadzi bardzo skryty tryb życia, dlatego nieczęsto się go widuje, mimo swojej pospolitości. Szczególnie niełatwo znaleźć samiczkę. Samczyki bowiem można wytropić dzięki ich koncertom które odbywają zarówno w dzień, jak i nocą. By przywabić samiczki, pocierają o siebie pierwszą parą skrzydeł, co prowadzi do wydobycia się dźwięków (fachowo rzecz ujmując strydulują). Tak zresztą koncertują również inne prostoskrzydłe długoczułkowe (z pasikonikami i świerszczami na czele). W przypadku podkrzewina jego ćwierkanie składa się krótkich, piskliwych, średnio głośnych slab, mogących brzmieć różnie, w zależności od temperatury. W niskich jego „śpiewanie” składa się regularnych, krótkich, ale ostrych dźwięków. Kiedy jest ciepło, jego dźwięki są łagodniejsze, a do tego różnią się od siebie. Wtedy też można je usłyszeć z odległości 10 m.

Młody podkrzewin szary

Jeśli chodzi o tryb życia, to podkrzewiny są aktywne zarówno w dzień jak i w nocy. Świetnie się wspinają na wyższe rośliny zielne i krzewy, a w razie potrzeby potrafią też całkiem sprawnie skakać. Jak na pasikonikowate (Tettigoniidae) przystał są wszystkożerne. Żywią się zarówno drobnymi bezkręgowcami (np. mszycami i małymi gąsienicami), jak również fragmentami roślin (chociażby jeżyn, mniszków lekarskich czy pokrzyw). Samiczki, tuż po kopulacji używają swojego pokładełka by złożyć jajeczka w ziemi, pośród liści lub w próchniejącym drewnie. Larwy wylęgają się wiosną i po 7 wylinkach osiągają dojrzałość płciową. W międzyczasie, w przeciwieństwie do imago ograniczają się tylko do pokarmu roślinnego.

Na koniec jeszcze ciekawostka. Choć podkrzewiny nie latają to mają naprawdę sporą smykałkę do rozprzestrzeniania się. Obserwacje tego gatunku dowodzą, że jednemu osobnikowi wystarczy 24 godziny, by pokonać odległość ponad 70 m! Dzięki temu, podkrzewiny mogą zasiedlać tereny rolnicze, mało im sprzyjające (z łatwością bowiem wędrują między nimi na ostałe, zadrzewione skrawki które akurat bardzo im odpowiadają).

Podłatczyn białoplamek (Platycleis albopunctata) – niepozorny krewny pasikonika

Posted by skorpion21 on 10 lutego 2014

Kategorie: Inne owady.. Tagi: owad, pasikonikowate, Platycleis albopunctata, podłatczyn białoplamek, prostoskrzydłe. 4 Komentarze

„W Polsce nie występuje.” Serio! Właśnie tak mam napisane w przewodniku „Owady” Heiko Bellmann’a, we fragmencie poświęconym opisowi podłatczyna białoplamka. Książka dla mnie niezwykle ważna, jedna z tych od których zaczynałem poznawanie owadów. Do dzisiaj zresztą zdarza mi się z niej korzystać, chociażby, żeby przypomnieć sobie jakąś nazwę łacińską. Jednakowoż, że tak posłużę się tym trudnym słowem, jak w każdej tego typu książce, trafiają się w niej różne „kruczki” i dotyczą one właśnie takich kwestii jak występowanie. Na całe szczęście życie elegancko weryfikuje książkowe niedopatrzenia. Kilka lat temu, podczas jednego z moich wypadów do Puszczy Piskiej na Mazurach, udało mi się trafić właśnie na tego podłatczyna. Przyznaje, było to dla mnie spore zaskoczenie. Czyżbym odkrył nowy gatunek dla naszego kraju? Gdyby w 100% zawierzyć tej książce, to pewnie tak. Na szczęście, dzięki internetowi udało mi się dowiedzieć o nim znacznie więcej, nie tylko tego, że występuje w naszym kraju, ale również jest dość pospolity. Jaki z tego morał? Ano taki, że najlepiej wszystko co pisane, weryfikować w prawdziwym życiu. Dobra, ale z tym morałem to może i się trochę pośpieszyłem. W końcu to dopiero początek artykułu!

Systematyka

Prawdę powiedziawszy, mamy oficjalnie tylko jeden gatunek z rodzaju Platycleis i jest nim właśnie P. albopunctata (choć co ciekawe, opisano do tej pory aż 10 podgatunków). Teoretycznie mamy jeszcze dwa, ale też nie do końca. Pierwszym z nich jest Platycleis grisea, który został jednak zdegradowany do podgatunku P. albopunctata i obecnie nazywa się Platycleis albopunctata grisea. W naszym kraju jest on bardzo rzadki, od dawna nie widziany, znany w przeszłości tylko z południa, m.in. z Pienin. Drugim jest Platycleis montana. Kiedyś w ogóle nie należał do tego rodzaju, lecz stanowił odrębny rodzaj Montana (tak, nazywał się wtedy Montana montana). Z jego występowaniem w naszym kraju jest jeszcze gorzej niż z podgatunkiem grisea i to do tego stopnia, że jest obecnie uznawany za gatunek wymarły. Wg. polskiego klucza do oznaczania prostoskrzydłych, istnieje możliwość występowania jeszcze dwóch innych gatunków z tego rodzaju. Pierwszy to Platycleis tessellata, znany kiedyś jako Platycleis intermedia. Ogólnie mało ciekawy i raczej nie ma szans, by u nas występował, więc jego sobie darujemy.

Znacznie ciekawszy jest drugi gatunek, czyli Platycleis affinis i jemu warto poświęcić więcej uwagi. Wprawdzie i jego próżno szukać w naszym kraju, ale jest zdecydowanie najsławniejszy z całego rodzaju, głównie za sprawą portali, takich jak Wirtualna Polska, Wykop, czy bardziej naukowego Odkrywcy.pl. Oprócz nich, pojawia się także na forach internetowych, ale o tematyce… kobiecej! Dlaczego? Ano dlatego, że samiec Platycleis affinis dysponuje… największymi jądrami w stosunku do swojego ciała i to spośród wszystkich gatunków zwierząt na świecie! Jego jądra stanowią bowiem 14% masy jego ciała, co oczywiście zwiększa jego reproduktywność, a więc… liczbę kopulacji z samiczkami. Tak, wiem, ma się skubany czym pochwalić, trochę więc można żałować, że nie ma go u nas, ale kto wie, może nasz albopunctatus również dysponuje sporym… przyrodzeniem, tylko że na razie nikt nie miał okazji tego zbadać. A skoro tak, to dla obecnych i przyszłych entomologów rysuje się tutaj naprawdę ciekawe pole do popisu!

No dobrze, wróćmy jednak do naszych rodzimych podłatczynów, a tych wbrew temu co wcześniej pisałem, wcale nam nie brakuje. Jest w końcu podłatczyn zielonoplamek (Metrioptera brachyptera), podłatczyn Roesela (Metrioptera roeseli) i wiele innych, tyle tylko, że wszystkie one należą do innego rodzaju, zaś z rodzajem Platycleis łączy je jedynie wspólna, Polska nazwa rodzajowa.

Wygląd

Platycleis albipunctatus, znany też w przeszłości jako Platycleis denticulata (pod taką nazwą widnieje w kluczu), to dość spory prostoskrzydły dorastający od 1,5 do 2,2 cm. Oczywiście skrzydła znacząco wystają za odwłok, dzięki czemu jego długość – razem z nimi – zdaje się być jeszcze większa. Dorosły podłatczyn dysponuje typowym, pasikonikowatym wyglądem, więc nie będę się tutaj rozpisywał, bo jaki jest koń… a tym wypadku pasikonik (w sensie zaliczania go do tej samej rodziny co pasikoniki z prawdziwego zdarzenia), to każdy na zdjęciach widzi. Z tego też względu od razu przejdziemy do ubarwienia. To jest najczęściej szare lub szaro-brązowe, niemalże piaskowe. Rzadko, bo rzadko, ale mogą się też trafić zielonkawe. Skrzydła ma wyraźnie cętkowane (znajdują się na nich liczne, białe plamki, od których wziął swoją nazwę), trochę jak u łatczyna brodawnika (Decticus verruciorus). A pro po skrzydeł, to te są bardzo dobrze rozwinięte. Podobnie zresztą jak długie, skoczne odnóża trzeciej pary. U samiczki, na zakończeniu odwłoka, mamy oczywiście szablaste pokładełko. Niezbyt długie, sięga raptem do końca skrzydeł, ale za to jest zakrzywione do góry, zupełnie jak pazur, no i jest też znacznie ciemniejsze od reszty ciała (poza jasną podstawą).

Gdzie go można spotkać?

W zasadzie to w całym kraju. Jest dość powszechny, zwłaszcza na suchych stanowiskach. Można go spotkać na nasłonecznionych obrzeżach lasów sosnowych, zrębach, wrzosowiskach oraz terenach piaszczystych z suchą roślinnością. Występuje od czerwca do końca października.

Tryb życia

Trzeba przyznać… mało kto słyszał o istnieniu takiego owada jak podłatczyn białoplamek. Nie jest tak wyróżniający się, jak duże pasikoniki czy czarne świerszcze polne. Generalnie jest bowiem bardzo płochliwym stworzeniem, uciekającym jak tylko zobaczy człowieka, dlatego bardzo trudno go wypatrzeć. Zaniepokojony natychmiast czmycha w roślinność bądź rozwija skrzydła i odlatuje (szczególnie przy wysokich temperaturach). Sam zresztą zamieszkuje dość specyficzne środowiska. Aktywny jest głównie po południu oraz wieczorami. Wówczas wychodzi m.in. na żer. Jak wiele innych średniej wielkości pasikoników, nasz białoplamek jest zdecydowanym wszystkożercą. Odżywia się zarówno roślinkami, jak również drobnymi owadami. Podczas ciepłych dni, samce chętnie koncertują, zaś wydawany przez nie dźwięk, został określony w niemieckiej Wikipedii jako „sisi-sisib”. Składa się on z delikatnych ćwierków, tworzących zwykle jeden werset złożony z czterech tonów. Przy wysokich temperaturach, każde takie „sisi-sisib” trwa około 0,2 s. Krótko, ale tych ćwierkań jest sporo, więc wychodzi z tego niezły koncert. A kiedy samczykowi uda się zwabić samiczkę, wówczas dochodzi między nimi do kopulacji. Po niej, samiczka wykorzystuje swoje pokładełko, by złożyć jajeczka w piaszczystej glebie oraz – znów według niemieckiej Wikipedii – również w suchych łodygach roślin.

Nadrzewek długoskrzydły (Meconema thalassinum) – mieszkaniec koron drzew

Posted by skorpion21 on 8 października 2013

Kategorie: Inne owady.. Tagi: las, Meconema thalassinum, nadrzewek długoskrzydły, owad, pasikonikowate, prostoskrzydły. 3 Komentarze

Prostoskrzydłe, często zwane zwyczajowo konikami polnymi, kojarzą nam się głównie z terenami otwartymi, chociażby łąkami czy zaroślami. Niektóre z nich, wybrały jednak zupełnie inne miejsca do życia. Chodzi mi tutaj o pnie i gałęzie drzew. Od czasu do czasu, można na nich znaleźć np. pasikoniki zielone lub śpiewające, których samce decydują się na wyższą lokalizację, by ich śpiew był lepiej słyszalny dla samiczek w całej okolicy. Standardowo żyją jednak wśród niższych zarośli. Na całkowite życie wśród drzew, zdecydował się natomiast nadrzewek długoskrzydły, który swym wyglądem bardzo przypomina miniaturkę pasikonika. W przeciwieństwie do tego ostatniego, nie usłyszymy jednak jego śpiewu. Dlaczego? O tym opowiem za chwilę.

Wygląd

Dorosły nadrzewek osiąga około 1,5 cm. To zdecydowanie mniej niż w przypadku pasikonika, jednak reszta budowy ciała, jest już do niego bardziej zbliżona. Głowa na ten przykład przypomina tę końską, jak to u pasikonikowatych (Tettigoniidae) bywa. Jeśli o to, co się na niej znajduje, to szczególną uwagę, warto zwrócić na bardzo długie, a do tego cienkie czułki. W ogóle u nadrzewka wiele rzeczy jest bardzo długich. Chociażby ostatnia para nóg, pozwalająca my wykonywać wysokie i, jakże by inaczej, długie skoki. Jest to zresztą bardzo ważna umiejętność, szczególnie w środowisku, jakie przyszło mu zamieszkiwać. Równie ważne są skrzydła, choć one z kolei nie są aż tak długie, jak sugeruje to jego nazwa (w czasie spoczynku, tylko nieznacznie wystają za odwłok). Mimo to, świetnie się sprawdzają w czasie wykonywania lotów. Szczególną uwagę, warto poświęcić ubarwieniu. To jest charakterystycznie jasnozielone, natomiast skrzydła są zupełnie bezbarwne. Dzięki temu, widać na nich zielone użyłkowanie, co jest kolejną cechą, ułatwiającą nam jego rozpoznanie.

Podobnie jak u wielu innych prostoskrzydłych, także u nadrzewka obserwujemy dość znaczący dymorfizm płciowy. Samiczka jest wyposażona w długie, szablaste pokładełko. Samiec jest go pozbawiony. Zamiast tego, jego odwłok zakończony jest parą przysadek odwłokowych, dość długich rzecz jasna, a do tego zakrzywionych, przez co mogą trochę przypominać „szczypce.”

Gdzie go można spotkać?

Nadrzewek jest dość pospolitym owadem, występującym w całym kraju. Mimo to, nie jest łatwo go spotkać, co jednak wiąże się ze skrytym trybem życia, a nie rozmieszeniem. Znaleźć go można głównie na drzewach liściastych oraz krzewach, w różnych typach lasów. Dość licznie pojawia się także w parkach, ogrodach, a nawet miastach. Dorosłe nadrzewki pojawiają się pod koniec lipca i można je obserwować aż do końca października.

Tryb życia

Mimo, że wcześniej napisałem o jego występowaniu na drzewach liściastych, to spotkaną samiczkę wypatrzyłem dość nietypowo, bo na sośnie. Mimo to, nadrzewki znacznie bardziej preferują te liściaste, zwłaszcza dęby i to właśnie na nich należy się ich spodziewać. Ciekawe jest również to, że samiczka pokazała się za dnia. Nadrzewki prowadzą bowiem skryty, nocny tryb życia i właśnie z tego względu, rzadko się je obserwuje. Tylko czasami zdarza się któremuś niżej zeskoczyć i wylądować na chodniku lub w ogródku. Bywa też, że frunące osobniki przyciąga światło. Jak na pasikonikowate przystało, są wszystkożerne. W ich diecie przeważa pokarm mięsny, w postaci drobnych owadów (np. mszyc lub drobnych gąsienic). Dużo rzadziej urozmaicają dietę pokarmem roślinnym.

My jednak wróćmy do spotkanej przeze mnie samiczki. Po dłuższej sesji, zrobiła się znacznie bardziej ruchliwa. W pewnym momencie zeskoczyła z pnia wprost na mnie, dlatego posadziłem ją na pobliskiej paproci. Wtedy też, zaczęła… czyścić swoje ciało. Musze przyznać, że ciekawie się obserwuje nadrzewka, który z wielką starannością poleruje swoim aparatem gębowym odnóża, potem czułki, aż w końcu przychodzi pora na pokładełko. By dosięgnąć tego ostatniego, samiczka musi się naprawdę nieźle wygiąć. Samczyków nigdy nie widziałem przy takich skrupulatnych zabiegach higienicznych, ale kto wie, może i u nich mają one miejsce.

W każdym razie, wiem na pewno, że samczykom bardzo zależy na zwabieniu do siebie samiczek. Problem tkwi w tym, że ich narządy strydulacyjne są silnie uwstecznione. To oznacza, że nie mamy co liczyć na koncerty w ich wykonaniu. Mimo to, samczyki nadrzewków znalazły sposób, by nie zostać całkowicie niemymi. Swoją ostatnią parą nóg, uderzają rytmicznie o powierzchnię liścia, na którym siedzą, w efekcie czego powstaje dźwięk. Jest on stosunkowo głośny, a nawet bardzo, jeśli zamiast na liściu, posadzi się samczyka na plastykowym pudełku. Po kopulacji, samica używa swego pokładełka, do złożenia jaj w szczelinie kory, w mchu lub innym, tego typu zakamarku. Tak ukryte zimują, zaś na drugi rok pojawiają się młode. Kilka lat temu, udało mi się spotkać młodego samczyka, którego możecie zobaczyć na ostatnim zdjęciu.