łątkowate

Wszystkie wpisy otagowane „łątkowate”

Łunica czerwona (Pyrrhosoma nymphula)

Posted by skorpion21 on 30 listopada 2016
Kategorie: Makro. Tagi: , , , . Dodaj komentarz


Kiedy nadchodzi maj, z niecierpliwością oczekuje na pojawienie się pierwszych ważek. Rzecz jasna, już wcześniej można zaobserwować fruwające straszki, które zimują jako dorosłe. Mimo to, człowiek tęskni za czymś dużo bardziej kolorowym. Właśnie dlatego tak cieszy fakt, że jedną z pierwszych ważek, która pojawia się zaraz po straszkach, jest przepiękna łunica, wyróżniająca się swoim niezwykłym ubarwieniem.

Systematyka i wygląd

Łunica należy do rodziny łątkowatych (Coenagrionidae) i jest jedyną przedstawicielką swego rodzaju w naszym kraju. Mało tego, z ubarwienia jest tak charakterystyczna, że nie ma szans, byśmy pomylili ją z jakąś inną ważką.

Ten gatunek, jest właściwie jedynym wśród ważek równoskrzydłych, który ma w sobie aż tyle czerwieni i to tak jaskrawej, a nie jakiejś wyblakłej czy ograniczającej się np. jedynie do oczu. Czerwień nie jest jednak jedyną barwą tych ważek, ponieważ mamy u nich również domieszkę czerni, oraz żółtego. Między innymi w tym przejawia się ich dymorfizm płciowy.

Ano właśnie. Skoro przy tym jesteśmy, to nie jest on tak dobrze zaznaczony, jak u innych ważek. Zarówno samiec, jak i samica są czerwoni, a różnice w ich ubarwieniu ograniczają się do detali, na szczęście dość dobrze widocznych. W przypadku samca, 6 pierwszych segmentów odwłoka jest jednolicie czerwona, bez żadnych dodatków. W przypadku samicy, na wszystkich segmentach mamy obecną czarną obwódkę, a u jej podstawy cienki, żółty pasek. Generalnie samice są wyraźnie ciemniejsze od samców, czasem mniej, czasem bardziej, ale da się to dostrzec na oko. Zdarzają się nawet osobniki melanistyczne, o jednolitej, czarnej barwie, bez żadnej czerwieni. Nie można też zapomnieć, że samice są zwyczajnie grubsze od szczuplutkich samców.

Na koniec wspomnę jeszcze o wymiarach. Łunica należy do jednych z mniejszych ważek w naszym kraju. Długość jej ciała sięga zaledwie 3,4 cm, zaś rozpiętość skrzydeł dochodzi do 4,8 cm.

Gdzie ją można spotkać?

Pospolita w całym kraju. Znaleźć ją można nad różnymi typami wód, przy czym te we wschodniej Polsce preferują mniejsze wody płynące (małe rzeki, strumienie, rowy), natomiast tym z zachodniej części kraju jest obojętne czy będzie to woda płynąca, czy stojąca. Chętnie zasiedla również torfowiska. Dorosłe ważki możemy obserwować już od końca kwietnia do początków sierpnia.

Tryb życia

Wiosenne łunice bardzo chętnie przysiadają na gałęziach oraz młodych listkach drzew i krzewów, by zażywać kąpieli słonecznych. Generalnie są stosunkowo płochliwe i wcale nie tak łatwo jest zrobić im zdjęcie. Nie ułatwia tego również fakt, że latają głównie pomiędzy krzewami i niższymi drzewami, wśród których zwyczajnie umykają naszej uwadze, mimo swego jaskrawego ubarwienia. Wspomniana płochliwość mija, gdy przychodzi im upolować coś do jedzenia. Wówczas stają się agresywnymi drapieżnikami, które tak jak inne ważki, polują na różne owady latające, takie jak muchówki, chruściki, jętki czy żylenice.

Okres godowy łunic zaczyna się gdzieś tak pod koniec maja i trwa jeszcze w czerwcu. Wówczas samice łączą się z samcami w pary, tworząc tym samym charakterystyczne tandemy, przypominające kształtem serduszka. Po zapłodnieniu natomiast, akcja przenosi się nad zbiornik wodny, gdzie parka usadawia się na jakiejś wystającej z wody roślinie (może być zarówno pionowa jak i pozioma). Następnie samiczka schodzi w dół, stopniowo zanurzając w wodzie swój odwłok, a później często również resztę swego ciała. Zajęta wkłuwaniem jaj w tkankę roślinną, może spędzić pod wodą nawet pół godziny. Samiec w tym czasie cały czas trzyma się przewężenia za głową samiczki i sterczy wyprostowany niczym tyczka, pilnując tym samym, by jakiś konkurent nie spróbował im zepsuć tej chwili. Łunice są dość zmienne, jeśli chodzi o sposoby składania jaj i mogą się różnić w zależności od sytuacji czy otoczenia.

Na koniec jeszcze króciutko o larwach. Te są znacznie szersze i mają bardziej krępą budowę ciała, niż reszta larw ważek równoskrzydłych. Larwy te żyją w wodzie, gdzie prowadzą drapieżny tryb życia. W niej też zimują.

Galeria:

Łątka wczesna (Coenagrion pulchellum)

Posted by skorpion21 on 7 grudnia 2015
Kategorie: Makro. Tagi: , , , , . 1 Komentarz

Łątka wczesna jest bez wątpienia jedną z najpospolitszych ważek w mojej okolicy. W 2015 r. było jej naprawdę dużo. Natrafiłem na nią w pobliżu pewnego zbiornika retencyjnego, tuż za Olsztynem i oczywiście nie mogłem sobie odmówić zrobienia jej kilku zdjęć. Bardzo licznie widuje je także nad Łyną. Dzięki licznym zdjęciem, jakie udało mi się jej zrobić, mogę wam ją pokazać od jak najlepszej strony.

Systematyka

Oczywiście, tak jak sugeruje jej nazwa, zalicza się do rodziny łątkowatych (Coenagrionidae) i jest jedną z 7 przedstawicielek rodzaju Coenagrion występujących w Polsce. Dużo większą sławą, niż ona cieszy się jednak łątka dzieweczka (Coenargion puella), która jest nawet dużo bardziej pospolita, niż łątka wczesna. Z innymi gatunkami łątek, bywa jednak różnie. Niektóre z nich są bardzo rzadkie, a zaliczana do naszej fauny C. scitulum, była u nas obserwowana tylko raz, w 1926, na granicy ze Słowacją. Wracając jeszcze do łątki wczesnej, to dodam, że jest również znana jako łątka nietoperzówka. Dlaczego? O tym napiszę za chwilę.

Wygląd

Łątka wczesna to nieduża ważka, mierząca od 2,4 do 3,8 cm. Rozpiętość jej skrzydeł sięga zaś 4,4 cm. Jak to zwykle u ważek bywa, mamy u niej do czynienia z wyraźnym dymorfizmem płciowym.

Jeśli chodzi o samca, to jest on bardzo smukły, nawet jak na ważkę równoskrzydłą. W najcieńszej części odwłoka, jego grubość wynosi dokładnie pół milimetra! Pod względem ubarwienia jest niebiesko-czarny. Barwa niebieska jest u niego bardzo intensywna i jaskrawa, jednak dominuje rozległa czerń i to w znacznie większym stopniu, niż np. u łątki dzieweczki. Wierzch tułowia jest czarny, z wyjątkiem czterech, niebieskich plam, które najczęściej układają się w kształt dwóch „wykrzykników,” ale u niektórych osobników bywają one mniej lub bardziej zredukowane. Na drugim segmencie odwłoka mamy bardzo charakterystyczną, czarną plamę, w kształcie litery „Y,” lub jak kto woli „lecącego nietoperza” (stąd jej druga nazwa „nietoperzówka”). I ona może mieć jednak inny kształt niż „standardowy” (czasami przypomina np. podkowę, jak u dzieweczki). Warto również zwrócić uwagę na 9 segment odwłoka, na którym mamy czarny rysunek, z dwoma „zawijasami.”

Samica pod względem ubarwienia potrafi być niemniej zmienna co samiec. Czarna barwa jest u niej jeszcze rozleglejsza, a jak by tego było mało, może być zarówno zielona, jak i niebieska. Samice o tej ostatniej barwie nazywane są androchromatycznymi, co oznacza, że są podobne do samców. Jeśli chodzi o jej tułów, to na jego przedzie (przedtułowiu) znajduje się pofalowana, czarna plama, której tylna krawędź układa się w literę „W,” z dwiema niebieskimi plamkami po boku. Wierzch reszty tułowia jest czarny, z dwoma podłużnymi, niebieskimi pasami. U niektórych samic, wspomniane pasy uległy jednak „przerwaniu,” przez co mogą się układać w kształt „wykrzykników,” tak jak u samców. Na drugim segmencie odwłoka obecna jest czarna plama, która ma zupełnie inny kształt niż u samca, ale tak jak u niego, miewa bardzo różny kształt. Warto również zwrócić uwagę na ósmy segment odwłoka, który jest jednolicie niebieski (inaczej niż np. u dzieweczki, które samiczka ma na nim czarną plamę), przeważnie z dwiema, czarnymi kropkami, które mogą być mniejsze, bądź większe. Zdarzają się też samiczki, których górna część odwłoka jest po całości czarna, z wyjątkiem ósmego segmentu (forma melanistyczna). Takie osobniki można pomylić z tężnicami (Ischnura spp.), więc warto o tym pamiętać.

Trudno się połapać w ich wyglądzie prawda? A to jeszcze nie koniec. Powyższe opisy dotyczą dojrzałych osobników, jednak takie, które dopiero co się przeobraziły w imago, mają nieco inne ubarwienie. Zarówno samiec jak i samica są wtedy znacznie bledsze, a przód ich ciała (głowa, tułów a czasem i przód odwłoka) często jest biały, z ciemnymi plamami i dopiero z czasem nabierają właściwego sobie ubarwienia.

Gdzie ją można spotkać?

Nasza łątka jest ważką szeroko rozprzestrzenioną niemal w całym kraju (brakuje jej tylko w górach). Jest także bardzo pospolity, a w naprawdę sprzyjających środowiskach, potrafi być jej naprawdę dużo. Preferuje okolice wód stojących, zwłaszcza jeziora i inne większe zbiorniki. Zasiedla głównie te zbiorniki wodne, które są bogate w rośliny pływające. Pierwsze osobniki pojawiają się w maju i możemy je obserwować aż do sierpnia.

Tryb życia

Z tego co obserwuję, to u mnie na Warmii staje się najliczniejsza pod koniec maja. Właśnie wtedy, zarówno samce jak i samice, latają w okolicach leśnych dróg, przysiadując sobie na różnych roślinach, a nawet na samych drogach. Oprócz tego, można je znaleźć w pobliżu samych zbiorników wodnych, w końcu to właśnie w nich rozwijają się ich larwy. Zanim jednak będzie o tych ostatnich, wciąż jeszcze pozostajemy przy dorosłych. Te bardzo lubią się wygrzewać na słońcu, szczególnie w okolicy południa. Wtedy też przysiadają na roślinach ze skrzydłami lekko rozwartymi na boki, pewnie po to, by zwiększyć powierzchnię, na którą będą padać promienie słoneczne. W międzyczasie są bardzo czujne i łatwo się płoszą, dlatego fotografowanie ich nie jest wcale proste. Przy odrobinie szczęście, zwłaszcza, gdy jest ich dużo, może się jednak zdarzyć, że któraś z nich zechce na nas usiąść. Podobnie jak inne ważki, także łątki są drapieżnikami. Polują głównie na drobne owady, żyjące w tym samym środowisku, co one.

Jeśli chodzi o kopulacje, to dochodzi do niej zarówno w powietrzu, jak również na roślinach. Tak jak inne ważki równoskrzydłe, łączą się ze sobą w tzw. tandem, w którym samiec chwyta się samicy tuż za jej głową, przy pomocy swych przydatków analnych, po czym mocno wygina swój odwłok i przytykając otwór płciowy do aparatu kopulacyjnego, napełnia go nasieniem. Trwa to krótko (od kilku sekund do minuty), po czym znów prostuje odwłok. Po tym zabiegu to samica znów podgina odwłok, przytykając jego koniec do aparatu kopulacyjnego samca i właśnie wtedy dochodzi do właściwej kopulacji. Po jej zakończeniu, samica odłącza swój odwłok, ale samiec wcale jej nie puszcza. Wciąż złączeni lecą do zbiornika wodnego. Siadają na jakiejś wystającej z wody roślinie (chętnie na pływających po tafli wodnej liściach), po czym samiczka używa swego małego, ale ostrego pokładełka, by wkłuć się w tkankę roślinną znajdującą się pod wodą i złożyć w niej jaja. Samiec cały czas jest przyczepiony do niej końcem odwłoka, przez co sterczy wyprostowany do góry z podkurczonymi nogami, niczym jakaś tyczka. Dlaczego samiec nie chce dać samicy spokoju? Ponieważ nie toleruje konkurencji, ani potencjalnego zapłodnienia jaj przez obce samce, dlatego pilnuje samiczki, dosłownie nie odstępując jej ani na krok. Dopiero kiedy jest już po wszystkim, samczyk ostatecznie odczepia się od samiczki.

Larwy natomiast żyją pod wodą, gdzieś pośród podwodnej roślinności lub na dnie zbiornika. Oczywiście są drapieżnikami, które polują na drobne bezkręgowce (larwy owadów, skorupiaki, pierścienice). Z wyglądu są bardzo podobne do larw łątki dzieweczki i trudno jest je od siebie odróżnić.

Galeria:

Nimfa stawowa (Enallagma cyathigerum) – niekoniecznie nad stawami

Posted by skorpion21 on 17 listopada 2015
Kategorie: Ważki.. Tagi: , , , , . 2 Komentarze

Portret nimfy.Jezioro Ukiel (Krzywe), to największe jezioro w Olsztynie. Nic więc dziwnego, że może się nad nim pomieścić sporo gatunków ważek, a wiele z nich, preferuje właśnie duże zbiorniki wodne. Jednym z nich jest nimfa stawowa, która wbrew swojej nazwie, nad stawami pojawia się znacznie mniej chętnie, niż właśnie nad jeziorami.

Systematyka i wygląd

Ta ciekawa przedstawicielka łątkowatych (Coenagrionidae) jest jedynym gatunkiem z rodzaju Enallagma w naszym kraju. Nie oznacza to jednak, że rozpoznanie jej jest prostą sprawą.

Pod względem wymiarów, nimfa osiąga długość do 3,6 cm, rozpiętość skrzydeł zaś sięga maksymalnie 4,2 cm. Jej wymiary są więc bardzo zbliżone do tych u innych łątkowatych, podobnie zresztą jak wygląd z ubarwieniem na czele. Początkowo, świeżo po przeobrażeniu się w imago, nimfy mają blade, beżowe zabarwienie, jednak z wiekiem nabierają jaskrawszych barw. Samce stają się niebieskie, samice zaś beżowo-zielone, ale zdarzają się również niebieskie, tzw. androchromatyczne, czyli podobne do samców. Tak, trzeba bardzo uważać, by nie pomylić samców z samicami, gdyż jak widzimy, nie jest to wcale takie trudne. Samczyki są przeważnie znacznie smuklejsze. Samiczki natomiast są nieco grubsze, zaś, na końcu odwłoka mają zakrzywione pokładełko, a obok niego niewielki kolec. Oprócz tego, czarne plamki na odwłoku, są u samiczek bardziej rozbudowane niż u samców i układają się w niemal jednolitą linie. A skoro o tym mowa, to teraz będzie o tym więcej.

Androchromatyczna samica.Cechą charakterystyczną samczyków jest czarna plamka na drugim segmencie odwłoka, która układa się w kształt grzybka. Taa… inna sprawa, że nie u wszystkich wygląda tak samo. Istnieją bowiem również takie samce, u których wspomniana plamka może mieć inny kształt, np. grotu albo wręcz jakichś rogów. Kiedy więc w książkach, albo w Wikipedii podają, że jest to cecha pozwalająca odróżnić ten gatunek od innych łątkowatych… trzeba pamiętać, że w przyrodzie wcale nie tak trudno o odmieńca. Samca nimfy stawowej najłatwiej pomylić z łątką dzieweczką (Coenagrion puella). Przyznam, w przeszłości też mi się zdarzało mylić je ze sobą. Samce nimf mają jednak troszkę więcej niebieskiego, co najlepiej widać na przykładzie dwóch, niebieskich pasach na tułowiu, które są znacznie szersze niż u łątki.

A na koniec tej części ciekawostka. Często bywa tak, że ciało ważki pokrywają niewielkie, ciemne lub czerwonawe kuleczki. Ich liczba może być bardzo różna, czasem jest ich kilka, czasem prawdziwe zatrzęsienie. Generalnie mogą się pojawiać w różnych miejscach ciała, ale z tego co obserwuje, to u nimf występują głównie na spodzie odwłoka i jeśli przyjrzycie się samczykowi na trzecim zdjęciu, to myślę, że łatwo je dostrzeżecie. Czym one są? Pasożytami rzecz jasna. To larwy wodopójek, czyli roztoczy, zamieszkujących zbiorniki wodne. Istnieje bardzo wiele gatunków tych pajęczaków, a ich celem padają najróżniejsze owady, od wodnych pluskwiaków, po ważki. Wodopójki nie zabijają zaatakowanej ważki, ale za to ją osłabiają i sprawiają, że jest bardziej podatna na choroby.

Gdzie ją można spotkać?

Samiec.Nimfa stawowa jest pospolita na terenie całego kraju. Jak wcześniej wspomniałem, preferuje większe zbiorniki wodne i właśnie nad nimi można ją głównie spotkać. Oczywiście trafia się również nad mniejszymi, ale jest tam nieco mniej liczna. Jeszcze rzadsza jest w okolicach wód wolno płynących, jednak czasami można je spotkać także nad nimi. Nimfy trzymają się głównie zarośli porastających brzegi wód, tylko nieznacznie się od nich oddalając. Dorosłe osobniki możemy obserwować od czerwca do września.

Tryb życia

Te ciekawe ważki, chętnie latają nisko nad roślinami, przysiadając co jakiś czas na łodygach traw i roślin zielnych. Ciała samczyków, siedzących na pionowych roślinach, są niemal prostopadłe do podłoża, dzięki czemu, już na odległość można poznać, że mamy do czynienia właśnie z nimi. Z tego co zaobserwowałem, nimfy są dość płochliwe, szczególnie samiczki, które bardzo niechętnie pozowały do zdjęć. Podobnie jak inne ważki, są drapieżnikami. Kiedy jakiś owad przefrunie obok nich, wzbijają się w powietrze, łapią go i z powrotem przysiadają, by spokojnie go skonsumować. Ich łupem padają głównie drobne muchówki, małe chruściki oraz jętki.

Samiczki składają jajeczka na płynących roślinach. W czasie tego procesu, samiec może się usadowić nad samiczką bądź na jakiejś pobliskiej gałązce. Zdarza się, ze samiczka w czasie składania jaj zanurza się w wodzie, wówczas towarzyszący jej samczyk odlatuje. Larwy nimf, żyją wśród podwodnych roślin. Na pierwszy rzut oka ich ciała są niemal przeźroczyste. W oczy rzucają się też duże, szerokie i spiczasto zakończone skrzelotchawki. Tak jak inne larwy ważek równoskrzydłych, polują na różne, drobne bezkręgowce.

Samica w "standardowym" ubarwieniu.

Oczobarwnica większa (Erythromma najas)

Posted by skorpion21 on 1 lipca 2011
Kategorie: Ważki.. Tagi: , , , , . 2 Komentarze

Samiec oczobarwnicy.Tą interesującą ważkę często widuje nad jeziorami. Jej oczy z pewnością przykuwają uwagę, jednak wcale nie jest chętna, by je pokazywać innym. Łatwo się płoszy, ale przy odrobinie szczęścia można trafić na pozującego osobnika. Mi na szczęście się udało.

Systematyka

W naszym kraju żyją trzy gatunki z rodzaju Erythromma. Najrzadszy z nich, czyli oczobarwnica jeziorna (Erythromma lindenii) występuje u nas tylko w środkowo-zachodniej Polsce. Z wyglądu przypomina łątki (Coenagrion spp.), a jej oczy nie są wcale czerwone. Co innego u oczobarwnicy mniejszej (Erythromma viridulum). U tego gatunku oczy samca są intensywnie czerwone, zaś u samicy zielono-brązowe. Samce mają podobne ubarwienie co oczobarwnica większa, jednak na 8 segmencie odwłoka tylko wierzch jest czarny, podczas gdy u naszego gatunku również boki. Samice zaś mają zbliżone ubarwienie do samców, ale końcówka odwłoka nie jest u nich aż tak intensywnie niebieska. No i pozostaje nam nasz gatunek, ale o nim za chwilę.

Wygląd

Samiec oczobarwnicy większej. Długość ciała tej ważki wynosi od 35 do 38 mm, zaś rozpiętość skrzydeł sięga 48 mm. Cechą charakterystyczną tego gatunku są właśnie jaskrawo-czerwone oczy, szczególnie u samców. U samic oczy również mogą być czerwonawe, ale nie aż tak bardzo jak u samczyków. U obu płci jaskrawa barwa oczu nie pojawia się jednak od razu po przeobrażeniu w imago, lecz dopiero po wybarwieniu całego ciała. Młode samce są czarno-zielone. Kiedy już ich ciała przybiorą właściwą barwę, ważki stają się w dużej mierze czarne z niebieskimi bokami tułowia oraz pierwszym i dwoma ostatnimi segmentami odwłoka. Samice są przez cały czas czarno-zielone, jednak u starszych osobników niebieska barwa może się pojawiać pomiędzy segmentami odwłoka (zwłaszcza ostatnimi). Osobniki obu płci mają na boku tułowia rzucający się w oczy miedziany połysk.

Gdzie ją można spotkać?

Ten pospolity gatunek żyje praktycznie w całej Polsce poza wysokimi górami. Preferuje duże zbiorniki wodne, a więc jeziora i większe stawy. Czasem można ją również spotkać nad wodami wolno płynącymi.Samica oczobarwnicy większej.

Tryb życia

Mimo, że jest pospolita, to niełatwo ją zaobserwować. Zwłaszcza samce. Przeważnie bowiem, pojawiają się bezpośrednio nad jeziorem, zaś jeśli mają gdzieś przysiąść, to na jakichś unoszących się na wodzie liściach, zwłaszcza grzybieni białych oraz grążeli żółtych. Najłatwiej więc je obserwować z łódek albo kajaków. Osobiście rzadko je spotykam bezpośrednio przy brzegu. Czasem jednak można je trafić przy kępie roślin o większych liściach. Jeśli jednak planujemy im zrobić zdjęcie trzeba uważać, ponieważ bardzo łatwo się płoszą. Samce dość łatwo wypatrzeć, chociażby ze względu na swoje oczy. Samiczki natomiast już trudniej, gdyż najchętniej latają wśród zarośli, a tam mogą się łatwo skryć dzięki swemu ubarwieniu. Ich podobieństwo do innych ważek (zwłaszcza pałątek i łątek) także nie ułatwia sprawy. Podobnie jak inne ważki, oczobarwnice są drapieżnikami. Polują na inne owady, głównie mniejsze, latające.

Jeśli chodzi o gody, to nie znalazłem nigdzie jak to u nich wygląda, ale za to wiem co się dzieje później. Podczas kopulacji parka łączy się ze sobą w typowy dla ważek „serduszkowy tandem.” Kiedy parka uzna, że już czas, lądują na jakiejś wystającej z wody roślinie, po czym samiczka używa swego pokładełka by złożyć jaja (wkłuwa je w tkankę roślinną i tam zostają umieszczone). Świeżo przeobrażony samiec.Samiec w tym czasie pozostaje cały czas złączony z samiczką i pilnuje, by konkurenci nie próbowali jej napastować. W czasie składania jaj, samiczka nie boi się zanurzyć pod wodę odwłoka, a nawet całej siebie. Niekiedy też zanurza się pod wodę razem z pilnującym ją samcem. Przypominam tylko, że dorosłe ważki oddychają powietrzem atmosferycznym. Najwyraźniej jednak jego krótszy brak nie jest im wcale straszny, dlatego po wszystkim obie bez trudu wylatują nad wodę.

Jeśli chodzi o larwy, to te są bardzo duże i mierzą nawet 2 cm, a listkowate skrzelotchawki do 9 mm. Jest to więc największa larwa spośród naszych łątkowatych (Coenagrionidae). Żyje na dnie, gdzie poluje na drobne bezkręgowce. Jest bardzo żywotna, zaś przy wykorzystaniu szybkich, wężowatych ruchów odwłoka potrafi bardzo sprawnie pływać.