konik polny

Wszystkie wpisy otagowane „konik polny”

Pasikonik zielony (Tettigonia viridissima) – drapieżny Filip.

Posted by skorpion21 on 31 sierpnia 2016

Kategorie: Makro. Tagi: drapieznik, kamuflaż, konik polny, lato, owad, pasikonik zielony, pasikonikowate, prostoskrzydłe, Tettigonia viridissima. 2 Komentarze

Część z was pewnie pamięta, że na moim blogu pojawił się już jeden pasikonik, konkretnie śpiewający (T. cantans). Znacznie bardziej znany i popularny jest jednak jego kuzyn, którego pozwolę sobie przedstawić w tym artykule. To właśnie jego dźwięki rozbrzmiewają w lipcowe i sierpniowe wieczory oraz noce, umilając nam tym samym pobyt na łonie natury. Sam w sobie jest również bardzo eleganckim owadem, choć trzeba przyznać, że pod względem zachowania, daleko mu do poczciwego i sympatycznego Filipa z „Pszczółki Mai”.

Systematyka

Jak łatwo zgadnąć, nasz bohater zalicza się do rodziny pasikonikowatych (Tettigonidae) i jest jednym z trzech przedstawicieli rodzaju Tettigonia w naszym kraju. O pasikoniku śpiewającym wspomniałem już wcześniej, dlatego skrobnę jeszcze krótko o trzecim krewniaku, czyli pasikoniku długopokładełkowym (T. caudata). Pod względem wyglądu przypomina pasikonika zielonego, zwłaszcza samce. Cechą kluczową są kolce na tylnych udach, które u T. caudata są po całości czarne, natomiast u T. viridissima, mogą być czarne lub brązowe, ale przy podstawie zawsze są jasne. Dodatkowo samca T. caudata można rozpoznać po krótszych przysadkach odwłokowych, natomiast samice po długim pokładełku, wystającym poza złożone skrzydła. Pasikonik długopokładełkowy jest znacznie rzadszy, niż nasz bohater, znaleźć go można głównie w środkowej oraz zachodniej Polsce.

Wygląd

Pasikonik zielony jest zdecydowanie dużym owadem, który osiąga od 3 do 4 cm. Warto jednak pamiętać, że to długość samego ciała, ponieważ złożone skrzydła dodają mu kolejnych 3 centymetrów, przez co ogólnie taki pasikonik może być długi nawet na 7 cm!

Po całości pasikonik jest bocznie spłaszczony, o mocnej, ale jednocześnie stosunkowo smukłej sylwetce. Na jego głowie, przypominającej wyglądem końską (stąd jego nazwa), znajdują się oczy złożone, cienkie i bardzo długie czułki, oraz potężny aparat gębowy typu gryzącego, zaopatrzony w ogromne, silne żuwaczki. Idąc dalej mamy tułów, a na nim dwie pary skrzydeł (umożliwiające mu sprawne latanie), oraz odnóża. Ostatnia para nóg jest typu skocznego, przy czym jest ona dłuższa i cieńsza, niż pierwsze dwie. No i jest jeszcze odwłok, a na jego końcu para przysadek odwłokowych, natomiast u samicy również pokładełko, które jest niemal tej samej długości, co wystający poza odwłok fragment złożonych skrzydeł.

Na koniec warto jeszcze poruszyć tematykę ubarwienia. To, zgodnie z nazwą, jest oczywiście zielone, przy czym odcień tej zieleni potrafi być bardzo różny. Bywają bowiem osobniki o jasnym oraz ciemnym zabarwieniu. Istnieje również odmiana o słomkowej barwie.

Gdzie go można spotkać?

Pospolity w całej Polsce. Znaleźć go można głównie na obrzeżach lasów, różnego rodzaju łąkach, polach, pastwiskach czy brzegach wód. Preferuje miejsca porośnięte wysoką roślinnością zielną, krzewami oraz młodymi drzewami. Czasami zdarza się również miastach, gdzie lubi się usadawiać nawet na wierzchołkach wysokich drzew. Niekiedy zdarza się, że jakiś osobnik zabłąka się w naszym domu, wówczas często trudno jest zobaczyć ukrytego gdzieś za meblami osobnika, za to bardzo dobrze go słychać. Dorosłe osobniki pojawiają się gdzieś tak na przełomie czerwca i lipca, a obserwować je można (oraz słuchać) aż do jesieni.

Tryb życia

Pasikonik zielony kojarzy nam się raczej jako duży, ale łagodny owad, który żyje sobie wśród traw i który żywi się ich źdźbłami. W rzeczywistości jednak, znów tak bardzo łagodny, to on nie jest. W dużej mierze, jest bowiem drapieżnikiem i to bardzo żarłocznym, polującym na inne owady. Kiedyś obserwowałem pasikonika, który przez przypadek wpadł do wynajmowanego przeze mnie pokoju. Był w pułapce i próbował się wydostać, choć od wolności dzieliła go szklana szyba. Ne tylko zresztą jego, ale także pewną ćmę, która ożywiona również starała się wydostać. Kiedy jednak znalazła się obok pasikonika, ten zupełnie zapomniał o potrzasku, w którym się znalazł i przestawił się na tryb drapieżnika. Błyskawicznie pochwycił ćmę swymi przednimi nogami i zatopił w niej swoje potężne żuwaczki. Zaledwie kilka chwil zajęło mu jej całkowite pożarcie. Oprócz ciem, pasikoniki polują także na muchówki, mniejsze motyle dzienne oraz inne prostoskrzydłe. Chociaż owadzia dieta jest u nich dominująca, to mimo wszystko od czasu do czasu urozmaicają ją pokarmem roślinnym. Raz na ten przykład obserwowałem pewnego osobnika zgryzającego bylicę pospolitą… na pierwszy rzut oka (i pierwsze niuchnięcie nosem) raczej mało apetyczną roślinę, ale najwyraźniej nie dla niego.

Sam pasikonik również może się stać ofiarą, bo i też jest dużym, a dla wielu drapieżników również apetyczną zdobyczą. By się przed nimi obronić, ze wszystkich sił stara się nie rzucać w oczy. Dzięki zielonemu ubarwieniu świetnie się maskuje pośród zielonych liści i przez to trudno jest go wypatrzeć. Zaniepokojony może także odskoczyć. Jako że należy do dość ciężkich owadów, pasikonik nie jest wstanie wykonywać zbyt dalekich skoków… przynajmniej teoretycznie. Podczas skoku bowiem, wspomaga się skrzydłami, dzięki czemu może poszybować na odległość do kilkuset metrów. Unika natomiast lotów długodystansowych. Warto też dodać, że pochwycony pasikonik może się bronić swymi potężnymi żuwaczkami, a uszczypnięcie nimi jest wyjątkowo bolesne, dlatego warto zachować ostrożność, gdy zechcemy złapać takiego pasikonika w rękę.

Dorosłe pasikoniki najłatwiej można znaleźć, jak przesiadują na wyższych roślinach zielnych oraz krzewach. Często również się zdarza, że pasikoniki wspinają się na drzewa i to nawet te wysokie. Nie widać ich wówczas, za to słychać doskonale. Mowa oczywiście o samcach, którym bardzo zależy, by znaleźć odpowiedni punkt, z którego będzie je słychać w całej okolicy. Ciekawe jest to, że poszczególne samczyki bardzo mocno przywiązują się do raz wybranych miejscówek i niezbyt chętnie decydują się na ich zmianę. Pasikoniki wydają dźwięki poprzez pocieranie o siebie przednich skrzydeł, na których znajdują się narządy strydulacyjne. Dźwięki wydawane przez pasikoniki zielone są niezwykle doniosłe i roznoszą się po całej łące i okolicach. Najchętniej pasikoniki strydulują w czasie ciepłych popołudni i wieczorów, a ich koncerty mogą się ciągnąć aż do północy. Podczas chłodniejszych dni (kiedy temperatura oscyluje w okolicach 17-20℃), także przygrywają, ale co ciekawe, wydawane wówczas dźwięki zdają się być cichsze i mniej wyraziste. Koncertowanie pasikoników jest nieodłącznym elementem lata, jednak to nie my jesteśmy adresatami ich muzycznych popisów, ale samiczki.

Gody pasikoników są bardzo długie i trwają nawet 45 minut. W ich trakcie, zwabiona koncertem samica wdrapuje się na jego grzbiet (przy jego wcześniejszej zgodzie!), po czym samiec przyczepia jej do odwłoka spermatofor w postaci dwóch pakiecików, zaopatrzonych nie tylko w nasienie, ale także pożywną substancję, która później zostaje skonsumowana przez samicę. Po jakimś kwadransie od skończenia godów, samczyk znów przystępuje do koncertowania i zwabiania kolejnej partnerki, natomiast samiczka wykorzystuje swoje szablaste pokładełko, znajdujące się na końcu odwłoka (które nawiasem pisząc nie jest żądłem i nie ma nic wspólnego z obroną), by wbić je w glebę i przy jego pomocy złożyć w niej jajeczka (pojedynczo lub w małych grupkach). Zarodki tkwiące w jajeczkach czekają na swój wylęg bardzo długo, bo nawet 1,5 roku, a bywa, że ich przyjście na świat przeciąga się nawet do 5 lat! Młode pasikoniki przypominają wyglądem miniaturki osobników dorosłych, tyle że bezskrzydłe. Takie maluchy często możemy przyuważyć, jak przesiadują na żółtych kwitach mniszków, gdzie pożywiają się ich pyłkiem, ale podobnie jak dorosłe, młode osobniki są w dużej mierze drapieżne i polują na inne, drobne owady (mszyce, małe gąsienice). W międzyczasie, młode pasikoniki przechodzą kolejne linienia (w sumie jest ich 7), zaś puste oskórki są przez nie zjadane (w myśl zasady, że przecież w przyrodzie nic się nie marnuje).

Skoczek zielony (Omocestus viridulus) – a oto i „konik polny”

Posted by skorpion21 on 25 lutego 2012

Kategorie: Inne owady.. Tagi: konik polny, Omocestus viridulus, owad, prostoskrzydłe, skoczek zielony, szarańczaki, łąka, świerszcz. 10 Komentarzy

Środek lata. Piękne, błękitne niebo i ogrzewające nas promienie słońca. Wspaniałe okoliczności przyrody. Dodać do tego jeszcze jakieś zaciszne jeziorko i mamy wspaniały przepis na oderwanie się od szarej, nudnej i pracowitej codzienności. Zwłaszcza gdy w nasze ucho wpadnie melodia grana przez samą matkę naturę. Tej ostatniej, szczególną pomocą służą owady znane nam jako „koniki polne” oraz „świerszcze”.

Czy jednak, aby na pewno spotykane przez nas stworzenia zasługują na którekolwiek z tych określeń? No właśnie wychodzi na to, że nie bardzo. Takie świerszcze na ten przykład wyglądają zupełnie inaczej niż przywykliśmy je sobie wyobrażać. Na końcu artykułu pokaże wam zresztą jak wyglądają naprawdę. A koniki polne? Ich fachowa nazwa to prostoskrzydłe lub nieco bardziej zwyczajowe określenie „szarańczaki.” Tak lubiane przez nas określenie „koniki polne” nie jest zresztą do końca prawdziwe. Dlaczego? Postaram się wam to dokładnie wyjaśnić.

Systematyka i wygląd

Rodzina szarańczowatych (Acrididae), jest niezwykle bogata w gatunku. Na pierwszy rzut oka wyglądają niemal tak samo, jednak, kiedy człowiek się w nie zgłębi, od razu dostrzeże jak bardzo potrafią być różnorodne pod względem ubarwienia. Niestety, to akurat wcale nie ułatwia ich odróżnienia i niejednokrotnie, potrzebna jest wówczas wiedza, a także narzędzia w postaci silnej lupy lub mikroskopu stereoskopowego.

W tym artykule postanowiłem przedstawić gatunek, który do rozróżnienia jest względnie prosty i właśnie na nim omówić tą bardzo ciekawą grupę owadów. By jednak móc o nim mówić, najpierw powinniśmy się przekonać, jak go odróżnić od niektórych, podobnych gatunków. W tym celu przedstawiłem tabelkę, która powinna ułatwić sprawę, ale i tak opiszę co i jak.

Odróżnienie skoczków od konika czy dołczanów jest dość trudne i wymaga sporej wprawy, zwłaszcza gdy chcemy mieć 100% pewność co do identyfikacji. Oczywiście tutaj trzeba posiłkować się przede wszystkim użyłkowaniem skrzydeł. Zanim jednak uda nam się odkryć jak dzięki temu je oznaczać, warto zwrócić uwagę na inne cechy. W tym przypadku najlepszą będzie kształt listewek bocznych, czyli tego, co szarańczaki mają po bokach górnej strony przedplecza. U skoczków, listewki te są wygięte dość wyraźnie, choć nie aż tak bardzo jak u części koników z rodzaju Chorthippus. U pozostałych Chorthippus są zupełnie proste, co zupełnie je wyklucza z roli potencjalnych kandydatów do pomylenia ich ze skoczkami. Podobnie jest z samcami dołczanów. Samice mają jednak listewki wygięte podobnie jak u skoczków, dlatego przy tych owadach warto zwracać uwagę na inne części ciała, np. większą głową, czy pokładełko, na którym znajduje się charakterystyczny, spiczasty wyrostek (swego rodzaju „ząbek”.). Skoro już jesteśmy przy pokładełkach, to u samic Chorthippus mogą mieć dość zmienny wygląd. Zależnie od gatunku oczywiście. Aby wszyscy ładnie zrozumieli w czym rzecz, postanowiłem zestawić ze sobą przedplecza skoczka i koników, tak aby można było sobie porównać wizualnie listewki o których jest mowa. Pominąłem dołczana, gdyż jak wyżej napisałem, samiec ma je proste, czyli łatwo go odróżnić, zaś u samicy listewki są zbliżone wyglądem do tych u skoczków, więc w jej przypadku trzeba zwracać uwagę na pokładełko.

No dobrze przyjrzyjmy się teraz rodzajowi Ommocestus, do którego należy nasz bohater. W naszym kraju jest on reprezentowany przez 3 gatunki, które na pierwszy rzut oka mogą się wydawać bardzo podobne. Poza O. viridulus, mamy jeszcze O. ventralis oraz O. haemorrhoidalis. Odróżnienie tych dwóch gatunków od siebie jest dość trudne (wymaga m.in. znajomości użyłkowania skrzydeł owadów i różnic w ułożeniu poszczególnych żyłek), jednak odróżnienie ich od naszego skoczka zielonego, jest dość proste. Szczególnie, gdy mamy do czynienia z samcem. W przypadku tych dwóch gatunków, koniec ich odwłoków jest jaskrawoczerwony, zaś u naszego gatunku ma barwę jasną. W ogóle ubarwienie skoczka zielonego ma to do siebie, że jest znacznie jaśniejsze niż u kuzynów (oczywiście nie jest to ścisła reguła i mogą nam się trafić niespodzianki w postaci ciemniej ubarwionych skoczków zielonych), jednak możemy spotkać różne warianty. Występują bowiem osobniki o barwie oliwkowej, zielonej, żółtawej z brunatnymi plamami… ba, mogą się nam trafić nawet różowe! Ciekawą cechą skoczków jest zielona barwa wierzchniej części ciała, ciągnąca się od głowy, przez przedplecze aż po końcówki skrzydeł (stąd też jego polska nazwa). Taki zielony wierzch ciała mają wszystkie gatunki skoczków, jednak potrafią być odstępstwa także od tej reguły (również u naszego gatunku). Trzeba więc uważać z tymi kolorami, ponieważ bardzo często bywają naprawdę zwodnicze. By ładnie zobrazować różnice między poszczególnymi skoczkami, znów posłużę się tabelką.

Na koniec dodam jeszcze, że skoczek zielony to dość spory szarańczak, który osiąga do 2,4 cm.

Gdzie go można spotkać?

Praktycznie w całej Polsce. Preferuje wilgotne tereny trawiaste, często sąsiadujące ze zbiornikami wodnymi. W takich siedliskach potrafi być bardzo liczny. Spotkać go można od czerwca aż do października.

Tryb życia

Identyfikowanie skoczka, może przyprawić o ból głowy, ale tym najlepiej się zajmować w zaciszach naszego domu. Kiedy natomiast jesteśmy na łące, zamiast myśleć o oznaczaniu, lepiej się skupić na ich obserwacji. Jak się bowiem okazuje, takie bliskie obcowanie z nimi potrafi dostarczyć zaskakujących doświadczeń. Osobiście, miałem okazję się o tym przekonać w sytuacji, którą przedstawiłem na samym początku artykułu (błękitne niebo, słońce itp.).

Zaczęło się od tego, że po dłuższej wędrówce po lesie, postanowiłem sobie klapnąć nad brzegiem stawu, znajdującego się naprzeciwko sosnowego lasku. Polanka wygodna, a do tego pełna różnych traw, wśród których swoje pajęczyny wiły sobie tygrzyki. Jeden z nich zwrócił moją szczególną uwagę, dlatego skupiłem się na jego obserwacji. W pewnej chwili zauważyłem, że po mojej nogawce maszeruje sobie skoczek zielony. Niby nic niezwykłego, w końcu dookoła koncert skoczków i innych prostoskrzydłych trwał w najlepsze, więc nie ma się co dziwić, że jeden z nich postanowił mnie bliżej zbadać. Generalnie nieczęsto pełzają po mnie szarańczaki, więc postanowiłem darować sobie tygrzyka i poświęcić dalszą obserwację właśnie temu odważnemu skoczkowi. I słusznie zrobiłem. Kręcąc się przez jakiś czas, w końcu postanowił wrzucić coś na ząb (a w jego przypadku, raczej na żuwaczkę). Zaczął więc podgryzać to, co miał najbliżej swych szczęk… czyli moją nogawkę! Muszę przyznać, zaskoczył mnie skubany. Zawsze uważałem „małe koniki polne” za owady łagodne i absolutnie stroniące od agresji wobec ludzi. Tymczasem trafił mi się osobnik, który zdawał się gwizdać na ten stereotyp i z pełną premedytacją starał się przegryźć moje spodnie. Podejrzewam, że gdybym miał odsłonięte nogi, to mógłbym nawet poczuć jego uszczypnięcia. Spodnie jednak skutecznie mnie zabezpieczały, więc nie zamierzałem mu przeszkadzać i dalej go obserwowałem… aż w końcu zdałem sobie sprawę z tego, że ten skoczek… potrzebuje jedzenia z prawdziwego zdarzenia. Urwałem więc kawałek źdźbła trawy i podsunąłem je pod jego żuwaczki. Owad bez chwili wahania zajął się konsumpcją smacznej trawki. Gdy już skończył, znów chciał się zabrać za moją nogawkę, więc tym razem postanowiłem, że posadzę go na trawce, gdzie będzie mógł do woli zajadać się tym, co mu najbardziej smakuje. Konsumowanie trawki było na tyle ciekawe, że postanowiłem to sfilmować, więc przy którejś okazji na pewno wam to pokaże.

No dobrze, ale właściwie dlaczego, ten konik próbował mnie gryźć? Widząc z jaką zawziętością próbuje wgryźć się w spodnie, a następnie zabiera się za trawkę, szybko zrozumiał, że ten biedak najzwyczajniej w świecie był głodny! Czy jednak głód mógł być na tyle silny, że było mu zupełnie obojętne, czy zjada trawę, czy też spodnie? Myślę, że raczej nie. Osobiście podejrzewam, że skoczek „przyzwyczajony” do tego, że to, na czym z reguły siedzi jest jadalne, uznał, że również tym razem, ma do czynienia z czymś, co można potraktować jako obiad. Zastanawia mnie jednak upór, z jakim dążył do wgryzienia się. Teoretycznie, po jednym ugryzieniu, powinien się kapnąć, że podłoże jest niejadalne. Mimo to, tych wgryzień było znacznie więcej. Dlaczego więc był aż tak uparty? Póki co pozostaje to dla mnie zagadką. Przy okazji, mam nadzieje, że w kolejnych latach przydarzy mi się podobna scenka i może wtedy zaobserwuję coś, co pomoże mi rozwikłać tę tajemnicę. Tak czy siak, skoczki, podobnie jak inne szarańczaki to zdecydowani roślinożercy. Na szczęście, mimo dużej ilości tych owadów, ich głównym łupem padają trawy i rośliny dziko rosnące, więc nie są szkodnikami, jak rozsławiona na całym świecie szarańcza wędrowna, która również jest zaliczana do szarańczaków.

Samiec skoczka zielonego, jak na „konika polnego” przystało, jest wręcz urodzonym grajkiem. Dźwięki wydaje poprzez pocieranie ostatniej pary nóg (na udach znajdują się specjalne guzki) o swoje skrzydła (na brzegach, których znajduje się gruba, sztywna żyłka). Robi więc to zupełnie inaczej niż „prawdziwe” świerszcze oraz pasikoniki, które do wydawania dźwięków, używają wyłącznie pocieranych o siebie skrzydeł. Zjawisko wydawania tego typu dźwięków, fachowo określane jest jako strydulacja. Samo to jak brzmi wydawany przez niego dźwięk jest bardzo ciekawe, ponieważ dzięki temu można zidentyfikować z jakim gatunkiem mamy do czynienia. Ten wydawany przez skoczka zielonego przypomina szybko tykający zegarek. Na początku, dźwięk ten narasta, na co nakłada się wspomniane tykanie. Całość trwa jakieś 10-20 sekund, po czym samczyk może wykonywać kolejne, cykliczne „serenady miłosne.” Cały ten koncert, służy bowiem temu, by przyciągnąć do siebie samiczkę. Ta słyszy go dzięki charakterystycznym narządom słuchu, zwanych tympanalnymi, które znajdują się na pierwszym segmencie odwłoka (oczywiście narząd ten posiadają osobniki obu płci). Umiejscowienie ich, to kolejna cecha, która różni „koniki polne” od świerszczy i pasikoników. Te ostatnie bowiem, maja je umiejscowione na odnóżach, a nie na odwłoku.

Wracając jednak do naszych skoczków… kiedy samicy spodoba się nuta, jaką zapuścił jej samiec, dochodzi do kopulacji. Po jej zakończeniu, samica będzie miała już w głowie tylko jedno: złożenie jajeczek. Do tego celu używa pokładełka, jednak nie rzuca się w oczy jak te, które mają pasikoniki czy świerszcze. Wręcz przeciwnie. Aby je dostrzec potrzebne jest spore powiększenie, ale warto zwracać na nie uwagę, bo jak wspomniałem przy okazji opisu wyglądu, dzięki niemu możemy odróżnić samiczkę skoczka zielonego, od samiczek spokrewnionych z nią gatunków. Kwestią nie do końca jasną jest jednak to, gdzie samicza skoczka składa jaja. Nigdzie nie znalazłem odpowiedzi na to pytanie, ale podejrzewam, że nie różni się to zbyt mocno od tego, co możemy zaobserwować u spokrewnionych ze skoczkami koników (Chorthippus spp.). U nich bowiem, samica, składa jajeczka w wierzchnią warstwę gleby, z których to na wiosnę wylęgają się młode osobniki. Przypuszczam więc, że u skoczków sytuacja jest albo taka sama, albo co najmniej podobna, tym bardziej, że pokładełka służą do składania jajeczek w różnych obiektach, a u szarańczaków jest to najczęściej wierzchnia warstwa ziemi.

Świerszcze

Samica świerszcza polnego (Gryllus campestris)

Prawdziwe świerszcze należą do rodziny świerszczowatych (Gryllidae) i wyglądają troszkę inaczej niż rasowe „koniki polne.” W odróżnieniu od nich, świerszcze są spłaszczone odgórnie, a nie po bokach, jak ma to miejsce u szarańczaków. Inna różnicą, są ich długie, nitkowane czułki oraz obecność dwóch, długich przysadek odwłokowych na zakończeniu odwłoka (a w przypadku dorosłej samicy, także długiego pokładełka). Podobnie jak szarańczaki, świerszcze potrafią również skakać, a samce całkiem nieźle ćwierkają, choć jak napisałem przy okazji grania samców skoczków, odbywa się to zdecydowanie inaczej.

Nasz kraj jest dość ubogi pod względem występowania świerszczy. Najliczniejszym jest zapewne świerszcz polny (Gryllus campestris), choć jego pospolitość występowania wcale nie przekłada się na częstość obserwowania go. Wręcz przeciwnie. To bardzo skryte stworzenie, żyjące w samodzielnie wykopanych norkach, przez co nie nieczęsto się je obserwuje. O wiele pospolitsze są młode osobniki, które często wędrują po drogach oraz wśród traw.

Inny gatunek, świerszcz domowy (Acheta domestica), to synantrop, żyjący w pobliżu ludzi, gdzie prowadzi podobny tryb życia jak karaluchy, choć świerszcze wydają się być znacznie „sympatyczniejsze,” no i oczywiście bardzo ładnie grają. Gatunek ten często jest wykorzystywany przez hodowców jako pokarm dla jaszczurek, ptaszników czy modliszek.

Galeria:

Łatczyn brodawnik (Decticus verrucivorus)

Posted by skorpion21 on 27 sierpnia 2011

Kategorie: Inne owady.. Tagi: konik polny, makro, makrofotografia., owad, zwierzęta., Łatczyn brodawnik. 5 Komentarzy

Na naszych łąkach, obrzeżach lasów, czy też nieużytkach rolnych, można spotkać całe mnóstwo owadów, które w naukowych kręgach znane są jako Orthoptera (po naszemu prostoskrzydłe), zaś osoby niewtajemniczone w świat owadów, zwą je po prostu „konikami polnymi.” Wśród nich, najbardziej wyróżniają się ich najwięksi przedstawiciele, a więc pasikonik zielony (Tettigonia viridissima) oraz oczywiście łatczyn brodawnik. Ten pierwszy jest popularnym i dobrze znanym owadem, dlatego opowiem o nim w innym artykule. Teraz zaś przypatrzmy się temu drugiemu.

Systematyka i wygląd

Łatczyn jest wart szczególnej uwagi, ponieważ to właśnie on bywa najczęściej mylony z pasikonikiem zielonym. Mimo wielu podobieństw, to jednak dwa zupełnie różne gatunki owadów, choć należą wspólnie do rodziny pasikonikowatych (Tettigoniidae). Sam łatczyn natomiast jest w naszym kraju jedyny w swoim rodzaju.

Podobnie jak pasikonik, łatczyn jest dużym prostoskrzydłym, mierzącym od 2,4 do nawet 4,5 cm. Jest więc do niego zbliżony wielkością, choć jego budowa jest znacznie masywniejsza, przez co optycznie może się wydawać wyraźnie większy. Mimo to, od pasikonika różni go bardzo wiele cech, którym zaraz się przyjrzymy.

W pierwszej kolejności warto spojrzeć na głowy obu owadów. W przypadku pasikonika jest ona smukła, a przy tym jej kształty są bardzo “końskie” (dzięki czemu zresztą zawdzięcza swoją nazwę). Głowa łatczyna jest znacznie szersza, bardziej pękata oraz zaokrąglona, przez co o wiele trudniej dopatrzeć się w niej końskiego wyglądu. Można więc powiedzieć, że głowa pasikonika zielonego jest niczym głowa szlachetnego, pełnego wdzięku konia arabskiego, zaś głowę łatczyna można porównać do typowo wiejskiego konia, zaprzęgniętego np. do wozu z sianem. Poza nią, innymi cechami, które różnią te dwa owady, to ubarwienie. U pasikonika jest ono jednolicie zielone, choć ta zieleń potrafi też mieć różne odcienie. W przypadku łatczyna ubarwienie jest bardziej pstrokate, a oprócz tradycyjnej zieleni, na jego skrzydłach, odwłoku oraz przedpleczu, możemy dostrzec czarne, szare oraz żółte pasy i łatki (od których to zresztą wywodzi się nazwa “łatczyn”). Dość często zdarzają się także osobniki mniej lub bardziej brunatne. Ostatnią ważną cechą są skrzydła. U łatczyna tylko nieznacznie sięgają za odwłok, w przypadku pasikonika zaś wystają zdecydowanie dalej, co nadaje mu dodatkowych centymetrów oraz smukłości.

Gdzie go można spotkać?

Pospolity w całej Polsce. Żyje na różnych terenach trawiastych, szczególnie na obrzeżach lasów, ale także nieużytkach i polach. Dorosłe osobniki pojawiają się w czerwcu i obserwuje się je aż do października.

Tryb życia

W przeciwieństwie do pasikoników, które często wspinają się na drzewa, oraz krzewy, łatczyny zazwyczaj trzymają się blisko ziemi. Przeważnie możemy je zaobserwować, jak przedzierają się przez trawy i rośliny zielne, głównie w poszukiwaniu pokarmu. Tym mogą być chociażby rośliny, w postaci pączków, płatków kwiatów oraz liści. Oprócz nich, swoją dietę uzupełnia także o inne owady, zarówno żywe, jak również martwe.

Przez dłuższy czas byłem pewny, że łatczyny ograniczają się do pożerania drobnych i miękkich owadów, takich jak mszyce czy gąsienice (w czym zresztą utwierdzała mnie literatura), jednak pewna obserwacja w 2016 roku zmieniła mój pogląd na ten temat. Właśnie wtedy udało mi się wypatrzeć wśród traw samicę, która usiłowała się dobrać do żuka leśnego. Wiem, żuk może i jest spokojnym stworzeniem, ale zdecydowanie nie należy do małych i miękkich. Pokrywający go pancerz jest trudny do sforsowania, ale jak się okazało, dla samiczki łatczyna nie stanowił on żadnego problemu i bynajmniej wcale nie chodziło o jej potężne żuwaczki. Po prostu przewróciła swoją twardą ofiarę na grzbiet, dzięki czemu bez trudu mogła się przegryźć przez znacznie delikatniejszy spód. W podobny sposób postąpił zresztą biegacz gładki, którego kiedyś obserwowałem przy niemal identycznej sytuacji (nawet jego ofiara była tego samego gatunku). Raczej trudno podejrzewać owady o stosowanie przemyślnych strategii (bardzo możliwe, że po prostu był to jedynie łut szczęścia, że w trakcie szamotaniny, ofiara przewraca się na grzbiet), nie mniej, to nam pokazuje, że łatczyny potrafią być równie groźnymi drapieżnikami, co znacznie słynniejsze pod tym względem pasikoniki. Na dowód mam oczywiście zdjęcie samicy w akcji… gęsta była ta trawa, a nie chciałem jej ruszać, co by jej nie spłoszyć (co i rusz samiczka wstrzymywała się z konsumpcją żuka, gdy tylko się bardziej zbliżyłem), więc zdjęcie jest jakie jest.

Szczególnie wygłodniałe są samice, które zresztą najczęściej pokazują się naszym oczom. Samce większą część swojego życia spędzają na wabieniu samic. W trakcie swoich koncertów, usadawiają się na jakiejś wyższej łodydze, albo kępie traw, jednak przesiadują na tyle nisko, że zaniepokojone mogą błyskawicznie wskoczyć w gąszcz otaczających je roślin. Dźwięki są przez nie wydawane za pomocą narządów strydulacyjnych, które są umieszczone na przednich skrzydłach. Pocierając nimi o siebie, łatczyny wydają charakterystyczną melodię… jeśli tak można napisać o tych dźwiękach. Jest to zresztą typowe zachowanie dla przedstawicieli podrzędu prostoskrzydłych długoczułkowych (Ensifera), do których właśnie zalicza się nasz bohater.

Po odbytej kopulacji samica szuka miejsca, w którym może złożyć jajeczka. Najczęściej wybiera te piaszczyste, czyli na przykład leśne lub polne drogi. Tam też samica wbija w glebę swoje długie, spiczaste pokładełko (chodzi o ten narząd na końcu odwłoka, który wiele osób myli z żądłem) i składa jajeczka. Proces ten jest niestety bardzo ryzykowny, ponieważ po takich drogach jeżdżą samochody oraz rowerzyści, co niestety często kończy się dla nich bardzo fatalnie. Czasami bywa nawet tak, że samice na takich drogach nie tylko składają jaja, ale jak zaobserwowałem, gustują również w rozgniecionych szczątkach innych prostoskrzydłych, na które przypadkiem udało im się natknąć.

Młode osobniki przychodzą na świat wiosną przyszłego roku. Kiedy to nastąpi wygrzebują się na powierzchnię, zaś prowadzony przez nie tryb życia jest dość mocno zbliżony do tego w wykonaniu dorosłych.