ćma

Wszystkie wpisy otagowane „ćma”

Nastrosz lipowiec (Mimas tiliae) – w końcu go mam!

Posted by skorpion21 on 5 stycznia 2023
Kategorie: Makro. Tagi: , , , , , . 1 Komentarz

Nastrosz lipowiec to jeden z najciekawszych owadów, jakiego spotkałem w 2022 r. Tak wiem. To dość pospolity motyl, więc moje zachwyty mogą się wydać niektórym osobom mocno przesadzone. Ja jednak zawsze się cieszę, gdy spotkam gatunek, którego wcześniej nie widziałem, nawet jeśli nie jest rzadki. Tego konkretnego osobnika spotkałem na początku maja, jak siedział sobie spokojnie na gałązce, dość nisko nad ziemią. Podejrzewam, że dopiero niedawno przeobraził się w dorosłego motyla i dlatego nie zdążył sobie jeszcze znaleźć lepszej kryjówki. Oczywiście skorzystałem z okazji i zrobiłem mu trochę zdjęć, dzięki czemu mogę wam go teraz pokazać. Do pełni szczęścia brakuje mi tylko zdjęć gąsienicy, ale póki co nie udało mi się żadnej spotkać.

Systematyka i wygląd

Bohater tego artykułu należy do rodziny zawisakowatych (Sphingidae), konkretnie do rodzaju Mimas i jest jego jedynym przedstawicielem w naszym kraju. Nie oznacza to jednak, że jest jedynym nastroszem, jaki występuje w Polsce. Teoretycznie, oprócz niego mamy jeszcze cztery inne gatunki, których polska nazwa brzmi „nastrosz”, ale należą do innych rodzajów. Są to: nastrosz topolowiec (Laothoe populi), nastrosz osinowiec (Laothoe amurensis), nastrosz półpawik (Smerinthus ocellata) i nastrosz dębowiec (Marumba quercus). Dlaczego napisałem, że teoretycznie? Wszystko przez ostatni gatunek. Chociaż nastrosz dębowiec, zwany także dębnikiem nadobnym, zalicza się do rodzimej fauny, to najpewniej w Polsce nie występuje. Jak do tej pory, udało się go u nas znaleźć tylko raz na początku XX w. w Bielsku Białej. Konkretnie wykopano tam z ziemi jego poczwarki pod dębem. Najbliższe stanowiska lęgowe tego gatunku znajdują się 100 km od Polski, dlatego są wątpliwości, co do wiarygodności tego znaleziska.

Rozpiętość skrzydeł nastrosza lipowca waha się od 6 do 8 cm, natomiast długość jego ciała dochodzi do 4 cm. Na pierwszy rzut oka wydaje się więc, że jest to całkiem spory owad, ale jeśli chodzi o zawisakowate, to sporo mu brakuje do największych przedstawicieli tej rodziny. Co do jego ubarwienia, to tło jego przednich skrzydeł jest bardzo zmienne. U samca waha się ono od oliwkozielonego po rdzaworóżowe, natomiast u samic od żółtoróżowego po rdzawobrunatne. Na przednim skrzydle znajduje się dodatkowo ciemna przepaska, która pośrodku jest mocno przewężona lub całkiem przerwana i w rezultacie przyjmuje formę dwóch, małych plam. Zewnętrzne brzegi skrzydeł są nieregularnie powycinane. Tylne skrzydła są żółte lub żółtobrązowe, z ukośną, szarobrunatną, rozmytą przepaską. Przednie nogi mają miłą dla oka, różowawą barwę, natomiast czułki są z wierzchu białe a od spodu różowawe.

Gdzie go można spotkać?

Jak już wspomniałem na początku, jest pospolity w całym kraju. Znaleźć go można głównie w umiarkowanie wilgotnych lasach liściastych i mieszanych, a także w parkach, lipowych alejach, sadach i w ogrodach. Zdarza się, że pojawia się nawet w centrach miast, na posadzonych tam lipach. Pierwsze dorosłe osobniki pojawiają się już na początku maja i można je obserwować do początku lipca. W ciągu roku pojawia się jedno pokolenie.

Tryb życia

Dorosłe osobniki, które dopiero co się przeobraziły, można spotkać już po wschodzie słońca, jak przesiadują na pniach drzew oraz roślinach wokół nich. To właśnie wtedy jest największa szansa, aby na nie natrafić. Później, po osuszeniu skrzydeł szybko lecą w stronę gałęzi drzew i ukrywają się wśród liści, gdzie ciężko jest je wypatrzeć. Nie ograniczają się jednak wyłącznie do leniuchowania, ale często wykorzystują ten czas na kopulację. Ta ostatnia jest bardzo długa i może trwać nawet 20 godzin. Po jej zakończeniu, samice opadają na ziemię i odlatują, gdy tylko zajdzie słońce. Samice także wzbijają się do lotu po zachodzi słońca i skupiają się jedynie na składaniu jaj. Co jednak ciekawe nastrosze lipowce są wtedy aktywne tylko przez krótki czas i dwie godziny po zachodzie słońca, mało które osobniki wciąż kontynuują loty. Lipowce nie odwiedzają kwiatów, ponieważ ich ssawka jest zredukowana i nie mogą przyjmować żadnych pokarmów. Chętnie natomiast przylatują do sztucznego światła, tak jak wiele innych ciem.

Samica składa w ciągu całego swego życia do 130 jaj, które umieszcza pojedynczo lub po dwa na spodzie liści. Główną rośliną żywicielską tego nastrosza jest oczywiście lipa, ale w rzadkich przypadkach, może też wybierać olchy, wiązy, brzozy i inne drzewa liściaste. Gąsienice, które wylęgną się z jaj, nie zjadają ich resztek, ale od razu szukają na spodzie liścia jakiegoś dobrego miejsca na odpoczynek. Żerują wyłącznie nocą. Jeśli chodzi o wygląd, to gąsienice lipowca są jasnozielone lub niebieskawozielone z drobnymi, żółtawymi ziarenkami, które są ułożone w poprzeczne rzędy. Po bokach ciała znajduje się siedem ukośnych, białych lub żółtawych kresek. Róg na końcu odwłoka jest słabo wygięty, z wierzchu niebieski a po bokach różowawy. Pod nim znajduje się charakterystyczna, żółta plama w kształcie gwiazdki, dzięki której można łatwo rozpoznać ten gatunek. Przed przepoczwarczeniem gąsienica zmienia kolor. Jej grzbiet robi się szafirowofioletowy, a boki ciała stają się jasnoróżowe. Gąsienice lipowca dorastają do 6,5 cm.

Przepoczwarczenie odbywa się zazwyczaj pod warstwą opadłych liści albo w ziemnej komorze, płytko pod powierzchnią ziemi. Zwykle odbywa się to tuż przy podstawie drzewa, na którym żerowały, jednak czasami gąsienice odbywają długie wędrówki, nim znajdą sobie odpowiednie miejsce. W rzadkich przypadkach zdarza się, że przepoczwarczają się wysoko na drzewach, pod odstającą korą lub w jej szczelinach. Poczwarki zimują i w maju przyszłego roku pojawiają się dorosłe osobniki. Oczywiście nie wszystkie z nich zdołają się szczęśliwie przeobrazić. Część nich zostanie zaatakowana przez rozmaite parazytoidy, których jest naprawdę całkiem sporo. Wśród nich znajdują się m.in. gąsieniczniki, takie jak Lymantrichneumon disparis, Callajoppa cirrogaster i Pimpla hypochondriaca oraz muchówki z rodziny rączycowatych, jak np. Pales pavida i Compsilura concinnata.

Lotnica zyska (Aglia tau) – i co z tymi samcami?

Posted by skorpion21 on 8 listopada 2022
Kategorie: Makro. Tagi: , , , , , , , , . 1 Komentarz

Lotnica zyska to jeden z największych i najwspanialszych motyli w naszym kraju. Po raz pierwszy spotkałem ją w 2015 r., a później trafiła mi się jeszcze w 2016 r. Wszystkie te spotkania miały miejsce w Ostródzie, czyli kawałek drogi od mojego Olsztyna. Przez cały ten czas byłem przekonany, że u mnie w okolicy nigdzie jej nie ma i żeby znowu ją zobaczyć, będę musiał się ponownie udać w podróż lokalnym busem. 2022 r. był jednak przełomowy i okazało się, że lotnica występuje także w okolicach mojego miasta. Oczywiście udało mi się zrobić jej kilka zdjęć i dzięki temu mogę wam ją pokazać. Szkoda tylko, że znowu trafiła mi się samica.

Systematyka

Nie zrozumcie mnie źle, naprawdę się cieszę, że ponownie spotkałem samicę, ale problem jest taki, że przy każdym spotkaniu udaje mi się sfotografować wyłącznie przedstawicielkę tej płci. Samce oczywiście też występują, ale są bardzo rozlatane i widzę je tylko, jak przemykają obok mnie, i nie chcą w ogóle usiąść. Ale ok, nie ma co narzekać, ponieważ mogłoby być gorzej.

Lotnica zyska należy do rodziny pawicowatych (Saturniidae), czyli naprawdę ciekawej rodziny motyli nocnych, która liczy na świecie ok. 2300 gatunków. U nas są jednak niestety tylko 3 gatunki, a w praktyce tylko 2, bo zaliczana do naszej fauny pawica gruszówka (Saturnia pyri) wcale u nas nie występuje i nic nie wskazuje na to, aby w najbliższym czasie miało się to zmienić. Pewne jest natomiast, że występuje u nas lotnica zyska i pawica grabówka (Saturnia pavonia).

Tą drugą też miałem okazję spotkać… tak jakby. Kilka razy natrafiłem bowiem na jej gąsienice, ale żeby trafić na dorosłe, nawet tylko samicę, to już niestety takiego szczęścia nie miałem. Cóż, mam nadzieję, że w przyszłości to się zmieni.

Wygląd

Lotnica zyska to zdecydowanie motyl dużego kalibru. Rozpiętość skrzydeł samca dochodzi do 6,5 cm, natomiast u samicy może wynosić aż 8,5 cm. Nie chodzi jednak tylko o ich długość, lecz także o ich powierzchnię, która jest naprawdę spora, przez co motyl prezentuje się naprawdę okazale i potężnie. Jeśli chodzi o ubarwienie, to skrzydła samca mają piękną, rudą barwę, zaś u samicy są ochrowo żółte i wyglądają trochę tak, jakby były bardziej wyblakłe, niż u samców. W zewnętrznej części skrzydeł znajduje się wąska, ciemna przepaska.

Zarówno samiec jak i samica mają na każdym skrzydle okrągłą, niebieską plamę. W środku każdej z nich znajduje się mały, biały znak, który kształtem przypomina grecką literę T (tau) i stąd też jej łacińska nazwa gatunkowa. Czułki u samicy są słabo piłkowane, natomiast u samca są pierzaste.

Gdzie ją można spotkać?

Obecna w całej Polsce, chociaż na południu jest nieco liczniejsza niż na północy. Mimo to i w północnej części naszego kraju można znaleźć miejsca, gdzie bywa liczniejsza, a lasy otaczające Ostródę są tego najlepszym przykładem. Lotnica jest ściśle związana z bukami, dlatego pojawia się głównie w lasach liściastych, zwłaszcza w buczynach lub w tych fragmentach, gdzie rośnie dużo buków. Dotyczy to głównie samców. Samce bowiem, z tego co miałem okazję zobaczyć na własne oczy, są tak rozlatane, że wlatują nawet w te części lasu, gdzie rosną tylko drzewa iglaste. Lotnica zyska rozpoczyna swoje loty, bardzo wcześnie, gdy tylko pękną pierwsze pączki buków. Czasami można ją spotkać pod koniec kwietnia, jednak najliczniejsza jest w maju i lata aż do pierwszych dni czerwca.

Tryb życia

Chociaż lotnica zalicza się do motyli nocnych, to samce są aktywne w ciągu dnia, zwłaszcza w godzinach popołudniowych. To właśnie wtedy latają po lesie w poszukiwaniu samic. Zwykle trzymają się blisko ziemi, a ich lot jest szybki i chaotyczny, przez co naprawdę ciężko im dotrzymać kroku. Co więcej, są także bardzo wytrwałe i rzadko przysiadają, aby zrobić sobie przerwę. Nie tracą też czasu na odżywianie, ponieważ dorosłe osobniki w ogóle nie pobierają pokarmu i w zupełności starczają im zapasy, które zgromadziły w ciałach, gdy były gąsienicami.

Samice też można spotkać w ciągu dnia, ale są wtedy kompletnym przeciwieństwem samców. Praktycznie w ogóle nie latają i nie są płochliwe. Siedzą na pniach drzew lub otaczających je roślinach, zwykle nisko nad ziemią i wypuszczają w świat swoje feromony. Cierpliwie czekają, aż skuszą się na nie jakieś samce i będą chciały z nimi kopulować. Dzięki swoim pierzastym czułkom, które działają trochę jak takie zapachowe radary, samce mogą je wykryć z odległości wielu kilometrów. Gdy już samce znajdą samicę, zaczynają się wokół niej gromadzić. Wtedy można je zobaczyć, jak siadają obok samicy, aby spróbować z nią kopulować.

Samice uaktywniają się po zapadnięciu zmroku. Wtedy też zaczynają latać i szukać miejsc na złożenie jaj. Te ostatnie składają w liniowych złożach liczących do 10 sztuk, zwykle na pniu lub gałęzi jakiegoś drzewa liściastego. Dużo rzadziej umieszczają je na spodniej stronie liści. Ulubionym drzewem pokarmowym tego gatunku jest oczywiście buk, jednak przy jego braku, gąsienice mogą też żerować na liściach lipy, grabu, dębu lub wierzby iwy. Dorosła gąsienica jest zielono-żółta z białym punktowaniem oraz wyraźnym garbem na zatułowiu. Mniejsze garby występują też na kolejnych segmentach odwłoka. Z boku jej ciała biegnie wąska, żółtawa linia. Długość jej ciała dochodzi do 5 cm.

Gąsienica żeruje głównie na niskich drzewach i krzewach oraz na nisko położonych gałęziach. Dobrze się maskuje wśród liści i ciężko jest ją zauważyć. Zdarza się jednak, że w czasie burzy spadają na ziemię i wtedy można je zaobserwować. Spotkać ją można od połowy maja do pierwszej połowy sierpnia. Później schodzi z drzewa i przepoczwarcza się w luźnym oprzędzie, który buduje w ściółce, mchu lub wierzchniej warstwie gleby. Poczwarka zimuje, a dorosłe motyle pojawiają się wiosną przyszłego roku. Dorosłe lotnice żyją bardzo krótko, bo zaledwie kilka dni.

Wieczernica szczawiówka (Acronicta rumicis) – szkodnik, którego zaczęto chronić

Posted by skorpion21 on 5 kwietnia 2020
Kategorie: Makro. Tagi: , , , , , , . 2 Komentarze

Z gąsienicą wieczernicy widuję się dosyć często. Dzięki kolorowym bokom ciała i gęstemu owłosieniu łatwo ją zauważyć, zwłaszcza pod koniec lata, gdy wyróżnia się spośród innych gąsienic motyli. Jeśli jednak chodzi o dorosłą ćmę, to sprawa ma się zupełnie inaczej. Po raz pierwszy udało mi się ją spotkać pod koniec kwietnia i to przez zupełny przypadek. Była tak doskonale zamaskowana, że gdybym szczęśliwym trafem nie przyjrzał się dokładniej małemu pniu, na którym siedziała, to prawdopodobnie bym ją pominął. Stało się jednak inaczej i dzięki temu mogę wam ją pokazać.

Systematyka i wygląd

Szczawiówka należy do rodziny sówkowatych (Noctuidae) i jest jedną z 13 wieczernic (Acronicta) występujących w Polsce.

Jej ubarwienie jest szare i niepozorne, dlatego łatwo ją pomylić z innymi motylami należącymi do tej rodziny. Można ją jednak łatwo rozpoznać po charakterystycznej, białej plamce przy wewnętrznym brzegu każdego skrzydła. Oczywiście znajduje się na przednich skrzydłach, tylne są zawsze ciemnobrunatne i bez jakichkolwiek plam. Dodam jeszcze, że rozpiętość jej skrzydeł waha się w granicach 3-4 cm, czyli jest stosunkowo małą ćmą.

Gdzie ją można spotkać?

Pospolita w całym kraju. Nie jest wybredna co do wyboru siedliska. Zamieszkuje rozmaite lasy, łąki oraz pola uprawne. Dorosłe osobniki są aktywne w nocy i w ciągu dnia trudno je znaleźć. Pierwsze z nich pojawiają się na przełomie kwietnia oraz maja i znaleźć je można aż do września.

Tryb życia

W ciągu dnia można ją spotkać nie tylko na pniach drzew, ale także na płotach, murach oraz kamieniach. Dobrze się maskuje. Gdy się już jednak ją wypatrzy, to bez trudu można jej robić dużo zdjęć, ponieważ nie jest płochliwa. Uaktywnia się nocą i wtedy też odbywa gody. Co ciekawe nigdzie nie znalazłem informacji o odżywianiu się dorosłych motyli.

Znacznie więcej pisze się o diecie gąsienic, która jest bardzo obszerna. Żerować mogą na rozmaitych roślinach, zarówno zielnych jak i drzewach. Była notowana m.in. na wierzbach i głogach, a także na babkach, wrzosach, pokrzywach, chmielu i oczywiście szczawiu. Gąsienice są bardzo żarłoczne i w dużych ilościach mogą powodować szkody. Przekonano się o tym w południowo-wschodniej, gdzie zdarzało jej się atakować uprawy kukurydzy. Ze względu na jej znaczenie gospodarcze, nie tylko w Polsce, ale też w całej Palearktyce, jej rozwój został dobrze poznany.

Wiadomo chociażby, że gąsienice wylęgają się z jaj po 5-10 dnia, a ich rozwój trwa do 30 dni. Gdy są gotowe przeobrażają się w ciemnoszarych oprzędach, które tworzą między liśćmi a ziemią. Oprócz ich rozwoju, poznano także dokładnie ich wrogów naturalnych. Wiadomo, że są nimi niektóre małe ptaki, ale przez to, że gąsienice są owłosione, na pewno nie wszystkie są nimi zainteresowane. Inaczej jest z różnymi parazytoidami, np. gąsienicznikami i muchówkami z rodziny rączycowatych, które chętnie ją atakują.

Mimo, że uznaje się ją za szkodnika, to w ostatnich latach staje się coraz rzadsza w Europie Zachodniej. Najlepiej widać to w Wielkiej Brytanii, gdzie od 1969 r. jej liczebność spadła aż o 75%! Badacze sugerują, że przyczyną tego niepokojącego zjawiska jest m.in. niszczenie jej siedlisk, pestycydy oraz ocieplenie klimatu. Dlatego zamiast traktować ją jako szkodnika, podjęto działania na rzecz jej ochrony. Włączono ją m.in. do międzynarodowego programu zajmującego się zagrożonymi gatunkami i siedliskami, którego celem jest zarówno ich ochrona jak i przywracanie zniszczonych biotopów (Biodiversity Action Plan/BAP/). Dzięki temu, jest traktowana jako gatunek szczególnie zagrożony i wymagający natychmiastowych działań na rzecz jej ochrony.

Jak jej można pomóc? Przykładem może być ochrona zadrzewień śródpolnych, gdzie rośnie wiele roślin potrzebnych szczawiówce do przetrwania. Dawniej tego typu zadrzewienia były rzeczą naturalnym, bo oprócz schronienia dla dzikich zwierząt, stanowiły też naturalną ochronę pól przed wiatrem. W ostatnich latach coraz częściej są jednak usuwane i zastępowana kolejnymi uprawami. Widać to właśnie szczególnie na zachodzie, gdzie intensyfikacja rolnictwa postępuje w zawrotnym tempie. W Polsce póki co, wieczernica wciąż ma się jeszcze dobrze, podobnie jak wiele innych pokrewnych gatunków, ale to nie znaczy, że tak pozostanie. Warto o tym pamiętać, aby koniec końców nie skończyło się tak, jak w Wielkiej Brytanii.

Narożnica zbrojówka (Phalera bucephala) – prawie jak patyczek

Posted by skorpion21 on 5 kwietnia 2020
Kategorie: Makro. Tagi: , , , , , , . Dodaj komentarz

Oj, co ja się tej ćmy naszukałem. Po raz pierwszy spotkałem ją lata temu, gdy byłem jeszcze małym brzdącem chodzącym do podstawówki. Natrafiłem na nią nad Strugą Spychowską na Mazurach. Oczywiście były to bardzo wczesne lata, gdy o aparacie mogłem tylko pomarzyć. Od tamtej pory bardzo chciałem ją znowu zobaczyć. Niestety bez rezultatu. Wtedy natrafiłem na nią zupełnie przypadkiem, gdy wpakowałem się w gęste krzaki. Gdy zaś zacząłem się za nią rozglądać celowo, miałem wrażenie, że zapadła się pod ziemię. I wcale nie chodziło o to, że jest jakaś rzadka, czy coś. Co to, to nie. Po prostu znakomicie się maskuje i nawet gdy człowiek ma ją przed oczami, to widzi jedynie ułamaną gałązkę, do której się upodabnia. W 2019 r. w końcu jednak przełamałem złą passę. Co więcej, spotkałem nie jednego, ale aż dwa osobniki! Oczywiście znów przypadkowo, gdy szukałem innych owadów. Ułatwiły mi to zresztą same narożnice, ponieważ jedna z nich usadowiła się na liściu, na którym była dobrze widoczna. Dzięki temu mogłem się cieszyć, że wreszcie po tylu latach, wreszcie ją spotkałem.

Systematyka i wygląd

Nasza bohaterka należy do rodziny garbatkowatych (Notodontidae), która liczy w Polsce aż 36 gatunków. Na całe szczęście, dzięki charakterystycznemu ubarwieniu, nie sposób jej pomylić z żadnym innym gatunkiem.

A skoro o ubarwieniu mowa, to każde jej skrzydło jest popielatoszare z dużą, żółtą plamą w okolicach wierzchołka. Żółte są także włoski na głowie i środku przedplecza. To właśnie za ich sprawą, motyl wygląda jak ułamana gałązka. Dodam jeszcze, że jest całkiem sporym motylem. Rozpiętość jej skrzydeł sięga nawet 6,8 cm.

Gdzie ją można spotkać?

Jak już wspomniałem, nie jest rzadka, a literatura podaje nawet, że jest pospolita w całym kraju. Po prostu jest aktywna nocą, natomiast w ciągu dnia siedzi na gałązkach i pniach drzew, na których świetnie się maskuje i ciężko ją przez to wypatrzeć. Dlatego rzadko się widuje dorosłe motyle. Jej obecność można jednak łatwo stwierdzić po obecności gąsienic, które potrafią rzucać się w oczy. Narożnica jest bardzo wszędobylska, jeśli chodzi środowisko życia. Znaleźć ją można zarówno w lasach liściastych i mieszanych, jak również w zaroślach, parkach, a nawet w ogrodach. Dorosłe motyle pojawiają się w połowie maja i można spróbować je znaleźć aż do końca lipca.

Tryb życia

Jeśli chodzi o dorosłe motyle, to w ciągu dnia właściwie nie robią nic innego poza siedzeniem na drzewach i krzewach. Bardzo ufają swoim zdolnościom maskującym i to do tego stopnia, że gdy zostaną znalezione, nic sobie z tego nie robią. Po prostu dalej udają kawałek patyczka licząc na to, że drapieżnik w końcu sobie odpuści. Nie są więc płochliwe i bardzo łatwo jest je fotografować. Uaktywniają się dopiero w nocy i wtedy też odbywają loty godowe. Czasami mogą przylatywać do sztucznego światła. Nie przylatują natomiast do kwiatów, ponieważ mają uwsteczniony aparat gębowy i nie mogą spijać nektaru, ani pobierać jakiegokolwiek innego pokarmu.

Co innego ich gąsienice. Te są naprawdę żarłoczne, a jako że w początkowym etapie swojego życia lubią żerować gromadnie, mogą czasami wyrządzać szkody. Na pierwszy rzut oka łatwo je rozpoznać, ponieważ są czarne, z żółtymi i białymi pasami. Rzucają się więc w oczy, przez co są kompletnym przeciwieństwem swoich rodziców. Pojawiają się w lipcu i są aktywne do września. Znaleźć je można na rozmaitych drzewach liściastych, chociażby wierzbach, topolach, olchach, brzozach, bukach, dębach i wielu innych. Gdy poczują się zagrożone, wszystkie jednocześnie unoszą przednią część ciała, prawdopodobnie, aby odstraszyć w ten sposób napastnika. W większych grupach żerują aż do ostatniego etapu rozwoju. Dopiero wtedy się rozdzielają. Opuszczają drzewa i wędrują po ziemi w poszukiwaniu odpowiednich miejsc na przepoczwarczenie. Są wtedy ruchliwe i całkiem szybkie jak na gąsienice. Nie ma się jednak co dziwić. Muszą się śpieszyć, aby po drodze coś ich nie pożarło. Przepoczwarczenie następuje w glebie, w wykopanej przez nie norce i w tym stadium zimują.