bzygowate

Wszystkie wpisy otagowane „bzygowate”

Burgundia topolka (Hammerschmidtia ferruginea) – wymagająca miłośniczka osiki

Posted by skorpion21 on 14 grudnia 2022
Kategorie: Makro. Tagi: , , , , , , , , . Dodaj komentarz

Ostatnio, przeglądając swoje zdjęcia w archiwum, natknąłem się na kilka zaległych gatunków, których jeszcze nie pokazywałem na blogu. Jednym z nich jest burgundia topolka, czyli nieduża muszka z rodziny bzygowatych (Syrphidae). Warto zwrócić na nią uwagę, ponieważ należy do dość rzadkich gatunków.

Systematyka i wygląd

Hammerschmidtia ferruginea to jedyna przedstawicielka tego rodzaju w naszym kraju. Mimo to, można ją pomylić z niektórymi gatunkami z rodzaju Brachyopa. Te ostatnie są jednak dużo mniejsze, a ich odwłok jest wyraźnie krótszy.

Burgundia topolka osiąga od 7 do 12 mm długości. Jej ciało jest bardzo mocno zbudowane, podobnie zresztą jak nogi. Szczególnie grube są jej uda. Na pierwszy rzut oka nie przypomina typowego bzyga, ponieważ brakuje jej jaskrawego ubarwienia, które upodabniałoby ją do osy czy pszczoły. Zamiast tego, jej ciało jest w całości brązowo-czerwone. Starsze osobniki często są dużo ciemniejsze niż młodsze. Warto też zwrócić uwagę na jej twarz, która jest wyciągnięta w krótki, charakterystyczny ryjek o żółtej barwie.

Gdzie ją można spotkać?

Występuje w całej Polsce, ale jest rzadko spotykana. Tylko lokalnie bywa liczniejsza. Znaleźć ją można w lasach liściastych i mieszanych, zwłaszcza w tych, w których rosną topole. Pierwsze osobniki pojawiają się pod koniec maja i są obserwowane do sierpnia.

Warto też dodać, że znajduje się na Czerwonej Liście z kategorią DD, co oznacza, że jej status nie jest rozpoznany i choć stwierdzono jej zagrożenie, to jest ono bliżej nieokreślone. Mimo to w naszym kraju i tak nie jest z nią jeszcze tak źle, jak w zachodniej Europie. Tam notuje się ją z niewielu stanowisk i często jest zagrożona wyginięciem.

Dobrym przykładem jest Wielka Brytania, gdzie występuje tylko w kilku miejscach na północy tego kraju. O wiele liczniejsza jest na północy naszego kontynentu, zwłaszcza na południu Norwegii, w Szwecji oraz Finlandii.

Tryb życia

Muszę przyznać, że chociaż jest to rzadka muchówka, to jednak w ostatnich latach spotykam ją dość regularnie. Szczególnie często obserwowałem ją w 2018 r. Pamiętam, że było wtedy dość sporo wycinek w lasach za Olsztynem i przy jednej z leśnych dróg ułożono dużo ściętych drzew, w tym także osik, do których ten gatunek ma słabość. Obserwowałem wtedy pewnego samca burgundi, który lubił przesiadywać na tych pniach i wygrzewać się na słońcu. Gdy robiłem mu zdjęcia, okazało się, że urządził tam sobie swój rewir i zaciekle atakował inne owady, które przelatywały obok. Jednym z nich, był ślepak, który akurat się na mnie uwziął. Samiec burgudni kilka razy poderwał się do lotu, aby go przegonić i w końcu mu się udało, za co byłem mu naprawdę bardzo wdzięczny.

Dorosłe burgundie można znaleźć nie tylko na pniach drzew, ale też na kwiatach, gdzie zjadają pyłek oraz nektar. Szczególnie chętnie odwiedzają baldaszkowate i tak się składa, że w 2022 r. zaobserwowałem jednego osobnika na podagryczniku. Z tego co wyczytałem w sieci, odwiedza też jaskry, wierzby, śliwę, głóg, czeremchę, jeżyny i jarząb. O wiele częściej spotyka się samce niż samce, co może być związane z ich odmiennym trybem życia. Podczas, gdy samce mają swoje rewiry na pniach drzew (głównie topól oraz brzóz) i często przesiadują w widocznych miejscach, samice prowadzą dużo bardziej skryty tryb życia. Zwykle przesiadują blisko kwiatów różnych krzewów lub w pobliżu pni topól. Czasami oczywiście odwiedzają te ostatnie, by złożyć jaja i wtedy można przyłapać także na nich.

Larwy burgundi są saproksyliczne. Zazwyczaj rozwijają się pod korą powalonych albo ściętych pni topoli osiki w początkowym stadium rozkładu, gdy kora wciąż jeszcze mocno przylega do drewna i za bardzo nie wyschła. Konkretnie interesują je miejsca, w których wycieka sok, gdyż to właśnie w nim przechodzą swój rozwój. Z braku laku mogą też wybrać jakieś żywe drzewo, z którego wycieka sok. Trzeba przyznać, że ma naprawdę duże wymagania siedliskowe. Aby mogła przetrwać, potrzebuje obszaru porośniętego topolą osiką o powierzchni co najmniej 4,5 ha. Co więcej, musi mieć dostęp do dojrzałego drzewostanu, z udziałem mocno starych lub niedawno obumarłych drzew, najlepiej uszkodzonych przez inne owady lub grzyby. Dobrze też, jeśli taki las nie jest w dobrej kondycji, czyli drzewa są w nim często powalane przez wiatr lub inne czynniki powodujące rany lub śmierć drzew. Najbardziej odpowiadają jej lasy rosnące w miejscach wilgotnych i chłodnych, np. w wąwozach, jarach lub przy potokach.

Jej duże wymagania są najpewniej powodem, dla którego jest taka rzadka. Mimo to, mogą też mieć zaletę, ponieważ dzięki temu, burgundia może posłużyć jako bioindykator naturalności badanych przez naukowców obszarów i posłużyć jako parasol ochronny dla starszych drzew, które zdołały się jeszcze ostać w niektórych lasach.

Warto przeczytać:

Galeria:

Szałaśnica jedwabista (Sericomyia silentis)

Posted by skorpion21 on 1 grudnia 2022
Kategorie: Makro. Tagi: , , , , , , . 6 Komentarzy

Jakiś czas temu na moim blogu pojawiła się już jedna muchówka z rodzaju Sericomyia, a była nią cisznica dorodna (Sericomyia lappona). Teraz czas na naszą drugą przedstawicielkę tego rodzaju, czyli na szałaśnicę jedwabistą. Jak sami widzicie polskie nazwy rodzajowe tych dwóch gatunków zdecydowanie się różnią i pojęcia nie mam, dlaczego. Może to niestety wprowadzać zbędne zamieszanie i sugerować, że należą do różnych rodzajów. Warto więc pamiętać, aby się nimi nie sugerować. Z drugiej jednak strony, nie można im odmówić pewnego uroku.

Systematyka i wygląd

O systematyce nie będę się zbyt dużo rozpisywał. S. silentis i S. lappona są bowiem jedynymi gatunkami z rodzaju Sericomyia w naszym kraju. Dla porządku dodam jedynie, że należą rzecz jasna do rodziny bzygowatych (Syrphidae).

Szałaśnica jedwabista to zdecydowanie duża muchówka. Długość jej ciała waha się bowiem w granicach 1,4 – 1,8 cm. Co więcej, jest ona bardzo mocno zbudowana. Jej odwłok jest szeroki i dość pękaty, przez co szałaśnica wygląda naprawdę okazale. Skoro o odwłoku mowa, to warto wspomnieć, że jest czarny z żółtymi paskami, zaś wokół niego i przedplecza ciągną się krótkie, gęste włoski o żółtawej barwie. Dzięki takiemu ubarwieniu, szałaśnica skutecznie poszywa się pod jakąś dużą osę, podobnie zresztą jak wiele innych bzygowatych. Mimo to, wygląd tego gatunku jest tak charakterystyczny, że można go raczej dość łatwo odróżnić od innych bzygów.

Nawet jej kuzynka S. lappona wyraźnie się od niej różni, chociażby mniejszymi rozmiarami czy bledszymi paskami na odwłoku. Dość łatwo można też odróżnić samca od samicy, ponieważ u tego pierwszego oczy są ze sobą złączone, natomiast u samicy wyraźnie od siebie oddzielone.

Gdzie ją można spotkać?

Znaleźć ją można właściwie w całej Polsce. Z jej liczebnością bywa różnie, jednak lokalnie potrafi być całkiem pospolita. Dużo też zależy od miejsca, w którym występuje. Preferuje miejsca chłodne i wilgotne, czyli np. wilgotne lasy, torfowiska, bagna czy okolice większych zbiorników wodnych. Dorosłe osobniki dość znacznie oddalają się od miejsc, w których się rozwijały.

Bardzo ciekawy jest okres jej występowania, ponieważ można ją spotkać od czerwca aż do października. O ile obecność takiego bzyga w czerwcu czy lipcu nie jest niczym zaskakującym, to jednak zobaczenie go na początku jesieni, robi wrażenie i tak się składa, że parę razy miałem ją okazję spotkać właśnie o takiej porze.

Tryb życia

Zobaczyć to jedno, zrobić jej zdjęcie, to zupełnie inna sprawa. O ile bowiem spotykam ją u siebie dość regularnie (choć prawie zawsze pojedynczo), to jednak zauważyłem, że niełatwo jej zrobić zdjęcie. Przy kwiatach, gdy pożywia się ich pyłkiem i nektarem, dość sporo się rusza, zaś gdy siedzi na jakimś liściu i wygrzewa się na słońcu, jest bardzo czujna i łatwo się płoszy. Dlatego nie mam zbyt wielu zdjęć tego gatunku. Te, które widzicie w tym artykule, powinny jednak wystarczyć.

Larwy szałaśnicy żyją wśród rozkładającej się roślinności, np. w torfie i żywią się gnijącymi szczątkami organicznymi pochodzenia roślinnego. Larwy szałaśnicy są wyposażone w długą rurkę oddechową, która służy im do oddychania. Przypominają więc pod tym względem larwy gnojek (Eristalis spp.), choć raczej nie zajdziemy ich w gnojówce.

Na koniec dodam jeszcze, że szałaśnica jedwabista znajduje się na Czerwone Liście z kategorią NT, co oznacza, jest gatunkiem niższego ryzyka, ale bliskim zagrożenia.

Morsznica leśna (Temnostoma bombylans)

Posted by skorpion21 on 28 stycznia 2022
Kategorie: Makro. Tagi: , , , , , , , , . Dodaj komentarz

Wiele lat temu, na moim blogu pojawiła się już jedna morsznica. Tamta należała jednak do gatunku Temnostoma vespiforme i naprawdę bardzo dobrze wspominam spotkania z nią. Ciut rzadziej natrafiałem na jej pospolitszą kuzynkę T. bombylans, dlatego przez długi czas brakowało mi dobrych zdjęć, aby wam ją pokazać. Na szczęście w 2021 r. udało mi się spotkać pewnego osobnika, który wyjątkowo ładnie mi pozował i w końcu mogę ją zaprezentować.

Systematyka i wygląd

Rodzaj Temnostoma, do którego należy bohaterka tego tekstu, należy do rodziny bzygowatych i liczy w naszym kraju 7 gatunków. Jeszcze kilka lat temu mieliśmy ich tylko 5, ale w 2015 r. do naszej fauny został zaliczony Temnostoma angustistriatum, natomiast w 2018 r. dołączyła też Temnostoma carens. Nas najbardziej będzie interesował ten pierwszy, ponieważ na pierwszy rzut oka, wygląda niemal tak samo, jak T. bombylans.

Inaczej niż w wielu innych tego typu przypadkach, da się je jednak odróżnić, bez grzebania im w narządach kopulacyjnych. Trzeba tylko spojrzeć na ich nogi. U T. angustistriatum, zwanej też morsznicą bieszczadzką, golenie tylnych nóg są znacznie ciemniejsze niż u T. bombylans (która co ciekawe nie doczekała się jeszcze polskiej nazwy). Dodatkowo na tarczce (scutellum) T. angustistriatum znajdziemy tylko czarne włoski, natomiast u T. bombylans są żółte. Co więcej, szanse na spotkanie T. angustistriatum, ponieważ na razie wykazano ją wyłącznie w Bieszczadach.

Morsznica jest dość sporą muchówką, która osiąga od 1,1 do 1,6 cm. Jak na przykładny gatunek z rodziny bzygowatych przystało, jej ciało jest czarne z licznymi, żółtymi paskami, dzięki czemu świetnie udaje osę. By jeszcze bardziej się do niej upodobnić, czasami unosi swoje przednie nogi do góry i wyprostowuje je, aby wyglądały, jak czułki osy. Prawdopodobnie to właśnie z tergo powodu są grubsze i ciemniejsze od pozostałych dwóch par. Jeśli chodzi od inne aspekty jej budowy, to na pewno warto zwrócić uwagę na jej sylwetkę, która jest znacznie smuklejsza, niż np. u wspomnianej przeze mnie T. vespiforme.

Gdzie ją można spotkać?

T. bombylans to zdecydowanie jedna z najpospolitszych morsznic w naszym kraju. Znaleźć ją można głównie w lasach liściastych i mieszanych. Osobiście często ją spotykam na leśnych ścieżkach w pobliżu martwego drewna. Chętnie przesiaduje w miejscach nasłonecznionych, często też odwiedza kwiaty. Dorosłe osobniki pojawiają się od maja do lipca, przy czym u mnie w okolicy, najłatwiej można ją spotkać w czerwcu.

Tryb życia

Morsznica chętnie przesiaduje na liściach nisko rosnących roślin i fragmentach drewna, gdzie wygrzewa się na słońcu. Z tego co zauważyłem, samce są terytorialne i często przeganiają inne owady, które wlecą na ich teren. Szczególnie wyczulone są na obecność samców własnego gatunku i nie ma się co dziwić, w końcu, gdy pojawi się samica, to każdy chce być tym jedynym, który ją zapłodni. W przerwie od uganiania się za samicami, odwiedzają kwiaty, aby zjadać ich pyłek oraz nektar. Szczególnie często odwiedzają białe baldaszkowate, ale można je też znaleźć na dereniach, dziurawcach, jaskrach, jeżynach, bzie czarnym, jarzębinie i kalinie koralowej.

Larwy morsznicy są natomiast saprofagami i można je znaleźć w martwych, wilgotnych pniach oraz pniakach drzew liściastych, takich jak brzozy, dęby, buki, klony i wierzby. Szczególnie lubią drzewa, które obumarły kilka lat temu. Ich rozwój trwa ponad rok.

Elli dwubarwne (Blera fallax) – miłośnik pieńków

Posted by skorpion21 on 3 kwietnia 2020
Kategorie: Makro. Tagi: , , , , , , . Dodaj komentarz


O tej muszce miałem już okazję wspomnieć kiedyś u siebie na blogu, ale jako że zrobiłem jej więcej zdjęć, to postanowiłem poświęcić jej osobny artykuł. Po raz pierwszy spotkałem się z nią w Lesie Miejskim Olsztyna i to dobrych kilka lat temu. Od tamtej pory spotykałem ją regularnie, choć zazwyczaj widuje ją pojedynczo.

Systematyka i wygląd

Ta pięknie ubarwiona muchówka należy do rodziny bzygowatych (Syrphidae) i jest jedynym gatunkiem z tego rodzaju w naszym kraju. Dodatkowo jest również na tyle charakterystycznie ubarwiona, że nie sposób jej pomylić z żadną inną muchówką. Całe jej ciało jest błyszcząco czarne z wyjątkiem odwłoka. Dwa końcowe segmenty samca są czerwone, natomiast u samicy czerwony jest jedynie ostatni segment. Dzięki temu właśnie można bez trudu rozpoznać jej płeć. Z pomocą takiego ubarwienia, bzyg stara się naśladować trzmiela kamiennika (Bombus lapidarius), ale oczywiście jest znacznie bardziej spłaszczona, ma większe oczy i jest mniejsza. Dorasta bowiem jedynie do 1,2 cm.

Gdzie ją można spotkać?

Obecna w całej Polsce, choć częściej się ją spotyka w górach niż na nizinach.  Pojawia się w lasach, w których dominują sosny, ponieważ to właśnie w nich rozwijają się jej larwy. Dorosłe muchówki pojawiają się wiosną, zwłaszcza w maju i wtedy też jest największa szansa na ich spotkanie.

Tryb życia

Larwy tej muchówki rozwijają się w sosnach, ale nie w żywych i stojących, tylko w pniach i to najlepiej dużych, wilgotnych i zaatakowanych przez grzyba murszaka rdzawego (Phaeolus schweinitzii). Sporadycznie mogą się też rozwijać również w pniach innych drzew iglastych. Dorosłe muchówki odwiedzają natomiast kwiaty, aby żywić się nektarem i pyłkiem. Szczególnie chętnie przylatują do kwiatów malin. Oprócz tego lubią przesiadywać na pniach, żeby się wygrzewać na słońcu. I to właściwie wszystko, co wiadomo o trybie życia dorosłych osobników. Reszta ich życia owiana jest tajemnicą.