biegaczowate

Wszystkie wpisy otagowane „biegaczowate”

Biegacz gajowy (Carabus nemoralis) – nocny łowca dżdżownic

Posted by skorpion21 on 28 listopada 2022

Kategorie: Makro. Tagi: biegacz gajowy, biegaczowate, Carabus nemoralis, chrząszcz, drapieznik, owad nocny. 1 Komentarz

Biegacz gajowy to jeden z najpospolitszych dużych gatunków biegaczy w Polsce. Mimo to, jest raczej rzadko spotykany, ponieważ prowadzi nocny tryb życia. Jeśli jednak wybierzemy się na nocny spacer, jest spora szansa, że spotkamy go nawet w swoim własnym ogrodzie.

Systematyka i wygląd

Nasz bohater należy do rodziny biegaczowatych (Carabidae), a konkretnie do rodzaju Carabus, który liczy w naszym kraju ok. 30 gatunków. Na pierwszy rzut oka można go pomylić z kilkoma innymi gatunkami, np. z biegaczem ogrodowym (Carabus hortensis) czy biegaczem górskim (Carabus arvensis), jednak można go odróżnić, jeśli porównamy urzeźbienie ich pokryw oraz kształt przedplecza.

Do rodzaju Carabus należą zwykle dość duże chrząszcze i nie inaczej jest w przypadku biegacza gajowego. Długość jego ciała waha się w okolicach 2,2-2,6 cm. Oczywiście jest sporo większych przedstawicieli tego rodzaju, co nie zmienia faktu, że i tak jest całkiem duży. Jego ubarwienie jest dość zmienne. Zwykle jest dość ciemny, jednak często można na nim dostrzec intensywny, kolorowy połysk na przedpleczu i pokrywach, zwłaszcza na ich brzegach. Połysk ten jest zwykle miedzianobrązowy lub miedzianofioletowy, ale zdarzają się też takie, u których jest zielony lub niebieski (sam najczęściej spotykam osobniki właśnie o niebieskich brzegach).

Gdzie go można spotkać?

Jak już wspomniałem na wstępie, jest pospolity w całym kraju. Spotkać go można w różnego rodzaju lasach, a także na polach, w parkach czy w ogrodach. Zdarza się nawet w miastach, gdzie biega po trawnikach. Pamiętam, że wiele lat temu, gdy chodziłem do liceum, natrafiłem na niego w środku dnia na obrzeżach boiska szkolnego. Dorosłe osobniki można spotkać przez większą część roku, zwłaszcza wiosną i jesienią.

Tryb życia

W ciągu dnia dorosłe biegacze ukrywają się wśród opadłych liści i pod leżącymi na ziemi pniami drzew, dlatego rzadko się je wtedy widuje. Tylko sporadycznie zdarza się, że je opuszczają, np. gdy coś je z nich wypłoszy. Czasami pojawiają się w czasie pochmurnej i deszczowej pory, ale podobnie bywa także z innymi biegaczami. Z tego co zauważyłem, mogą się też pojawiać za dnia w lasach, gdzie panuje duże zacienienie. Nawet wtedy spotykam je jednak głównie pojedynczo. Najbardziej aktywne stają się nocą i wtedy też ruszają na polowanie.

Biegacz gajowy żywi się rozmaitymi bezkręgowcami, takimi jak larwy owadów, nagie ślimaki czy dżdżownice. Szczególnie chętnie zjada te ostatnie i zostało to nawet potwierdzone w badaniach naukowych (możecie je znaleźć tutaj). Co więcej, okazało się, że dżdżownice są dla nich dużo bardziej pożywne niż ślimaki i być może właśnie dlatego wolą polować właśnie na nie. Prócz tego mogą też zjadać padlinę, co jest typowe dla wiele gatunków biegaczy.

Ze względu na swoje zwyczaje żywieniowe, biegacz gajowy jest niezwykle ceniony w rolnictwie i leśnictwie, ponieważ często zjada bezkręgowce uznawane za szkodliwe. Najpewniej właśnie dlatego został sprowadzony do Ameryki Północnej, gdzie zdołał się szybko rozprzestrzenić i obecnie zamieszkują znaczną część tego kontynentu. U nas w Polsce przez długi czas znajdował się na liście gatunków ściśle chronionych, razem z innymi przedstawicielami rodzaju Carabus, prawdopodobnie ze względu na ich pożyteczność. Parę lat temu został jednak zdjęty z tej listy i obecnie nie jest w żaden sposób chroniony.

Okres godowy tego chrząszcza ma miejsce wiosną. Po skończonej kopulacji, samica składa ok. 30 jaj. Umieszcza je w małej jamce w ziemi, którą formuje końcówką swojego odwłoka. Z jaj wylęgają się czarne larwy, które tak samo jak dorosłe, są drapieżnikami i polują na różne bezkręgowce. Po ok. 50 dniach, larwy znajdują się w trzecim stadium rozwoju. Przepoczwarczenie następuje wczesną jesienią. Dorosłe biegacze są dość długowieczne i mogą przeżyć nawet 3 lata. Zimują dorosłe osobniki, które ukrywają się wtedy pod powalonymi pniami i odstającą korą. Czasami hibernują także latem, w czasie gorących i suchych okresów, dlatego są wtedy rzadziej spotykane.

Biegacz granulowany (Carabus granulatus) – spec od wspinaczek

Posted by skorpion21 on 5 stycznia 2016

Kategorie: Makro. Tagi: biegacz granulowany, biegaczowate, Carabus granulatus, chrząszcz, drapieznik, las, owad. Dodaj komentarz

W naszym kraju żyje ok. 30 gatunków z rodzaju Carabus. Kiedyś wszystkie należały do owadów chronionych, bez względu na to, czy są rzadkie i grozi im wyginięcie, czy też pospolite, ale za to bardzo pożyteczne. W 2014 r. zaszły jednak zmiany i niektóre biegacze, zostały z tej listy, delikatnie pisząc, wywalone. Jednym z nich jest biegacz granulowany, który zalicza się do naszych najpospolitszych biegaczy i w związku z tym, nie jest objęty żadną formą ochrony. Mimo to, ze względu na skryty tryb życia, nie zawsze się go często widuje.

Identyfikacja

Rozpoznanie biegacza granulowanego jest bardzo trudnym zadaniem, ponieważ istnieje kilka gatunków z rodzaju Carabus, które na pierwszy rzut oka, są do niego łudząco podobne. Najczęściej jest mylony z biegaczem wręgatym (Carabus cancellatus), ponieważ ten drugi również należy do całkiem pospolitych gatunków. Większość osobników biegacza wręgatego można rozpoznać po czułkach, których pierwszy człon (ten przy samej głowie) jest czerwony. Czułki biegacza granulowanego są natomiast po całości czarne. Istnieją jednak odmiany barwne C. cancellatus, u których czułki również są całe czarne. W ich przypadku rozpoznanie jest trudniejsze. Warto wówczas spojrzeć na przedplecze, które u wręgatego, w jego górnej części, jest bardziej pękate i rozszerzone. Inną cechą jest również wcięcie w dolnej krawędzi pokryw u wręgatego, a którego brak granulowanemu. Są to jednak cechy, które niewprawione oko może łatwo przeoczyć, dlatego przy wszelkich wątpliwościach warto się poradzić doświadczonego entomologa, chociażby na forum entomologicznym.

Drugim, niemal bliźniaczo podobnym gatunkiem, jest Carabus menetriesi, który jest dużo rzadszy niż granulowany, ale tam, gdzie go można spotkać, często występują razem. Podstawową cechą różniącą C. menetriesi od C. granulatus, jest para żeberek biegnących przy szwie (po jednym z każdej strony), czyli miejscu stykania się ze sobą złożonych pokryw. W przypadku tego pierwszego, żeberka te są bardzo krótkie (sięgają 1/3 długości pokryw), natomiast u naszego gatunku są zdecydowanie dłuższe, dochodzące do 3/4 długości pokryw, a nawet jeszcze dalej. Pozostaje jeszcze Carabus ullrichii, który także może przypominać granulowanego, ale jest od niego szerszy, znacznie masywniejszy i bardziej pękaty.

Wygląd

Biegacz granulowany to średniej wielkości biegacz, osiągający od 1,6 do 2,5 cm. Tylko jedna z moich książek podaje, że może dorastać nawet do 3,3 cm, ale z tego co widzę po danych w pozostałej literaturze, oraz osobnikach, które widziałem na własne oczy, to jednak uważam, że trochę w niej przesadzili z tymi wymiarami.

Biegacz ten jest mocno zbudowany, ale też wyraźnie spłaszczony. Samiczkę możemy odróżnić od samca po cieńszych stopach i szerszym ciele. Na jego głowie oraz przedpleczu, znajduje się liczne punktowanie, oraz zmarszczki, przez co mogą wyglądać, jakby były obsypane brokatem. Idąc dalej mamy pokrywy, a te mają bardzo bogate urzeźbienie, w postaci zgrubiałych granulek, układających się w liczne rządki. Pomiędzy nimi znajduje się sześć, znakomicie wykształconych żeberek, po trzy na każdej pokrywie oraz para słabo wykształconych i bardzo krótkich, znajdujących się przy ich brzegu. Szczególnie ważne są żeberka przyszwowe, ponieważ to właśnie one są tymi, dzięki którym możemy odróżnić ten gatunek od kuzyna.

Pod względem ubarwienia, zarówno głowa, przedplecze, jak i pokrywy, są w różnych odcieniach miedzi, głównie miedziano-zielone lub miedziano-brunatne, czasem zdarzają się również osobniki jednolicie brunatne. Zarówno czułki, jak i nogi, są po całości czarne, choć istnieje też odmiana barwna, u której uda nóg są czerwone. Takie osobniki są jednak rzadsze, niż „standardowe”.

Gdzie go można spotkać?

W całej Polsce i jak wspomniałem na początku, jest jednym z naszych pospolitszych przedstawicieli rodzaju Carabus. Preferuje tereny otwarte, dlatego najliczniej występuje na polach, leśnych polanach, obrzeżach lasów oraz w innych tego typu miejscach. Oczywiście pojawia się także w samych lasach, ale jest w nich znacznie mniej liczny niż pokrewne gatunki z tego rodzaju. Jeśli już się w nich trafi, to wybiera te liściaste i wilgotne. Dorosłe chrząszcze obserwuje się głównie wiosną, późnym latem i jesienią.

Tryb życia

Tak jak wiele innych biegaczy, także i ten jest gatunkiem prowadzącym głównie nocny tryb życia. W ciągu dnia chowa się w ściółce, pośród opadłych liści i w mchu. Z tego też względu, mimo jego pospolitości, widuje się go raczej rzadko. Jedynie od czasu, do czasu zdarza mu się grasować za dnia, głównie w czasie pochmurnej aury. Tylko kilka razy widziałem go w czasie, gdy świeciło słońce. Grasował wówczas ukryty pod opadłymi liśćmi i tylko czasami pojawiał się bezpośrednio na ścieżkach. Mimo, że prowadzony przez niego tryb życia, upodabnia go do pokrewnych biegaczy, to jest również kilka rzeczy, które go wyróżniają.

Biegacz granulowany jest jednym z bardzo nielicznych przedstawicieli swego rodzaju, wśród których występują osobniki o normalnie wykształconych skrzydłach i potrafiących latać! Istnieją oczywiście takie, które zostały pozbawione przez naturę tej możliwości, ale dotyczy to głównie form górskich. Ten fakt można znaleźć w literaturze, ale jest też inna ciekawostka, której próżno szukać w książkach, ale mimo to, udało mi się ją zaobserwować na własne oczy. Było to kilka lat temu, gdy w czasie pewnego sierpniowego wieczoru, poszukiwałem pająków w pobliżu Jeziora Ukiel. Tuż obok niego, znajduje się pewna podmokła polanka, porośnięta wysokimi trawami oraz skrzypami. Nieźle się zdziwiłem, gdy zobaczyłem biegacza, który wspinał się po wspomnianych skrzypach, najpewniej w poszukiwaniu pożywienia. Może i nie byłoby to dziwne, gdyby nie fakt, że normalnie biegacze trzymają się ziemi! Owszem, tym mniejszym gatunkom biegaczowatych, czasami się to zdarza, ale był to pierwszy i ostatni raz, gdy zobaczyłem biegacza z rodzaju Carabus, uprawiającego tego rodzaju wspinaczkę.

Skoro przy zdobywaniu pokarmu jesteśmy, to biegacz granulowany, tak jak jego krewniacy, jest drapieżnikiem, polującym na różne bezkręgowce. Jego głównym łupem padają larwy innych owadów, dżdżownice, a rzadziej również ślimaki. Drapieżne są także larwy, które prowadzą jeszcze skrytszy tryb życia, niż dorosłe. Są podłużne, czarne i bardzo szybkie, ale też trudne do odróżnienia od pokrewnych gatunków, więc nimi nie będziemy się zajmować. Dodam tylko, że larwy są aktywne wiosną i latem, po czym zagrzebują się w ziemi, gdzie tworzą kolebkę poczwarkową. Dorosłe osobniki pojawiają się na przełomie sierpnia i września. Po krótkim okresie aktywności, zapadają jednak w stan diapauzy, czyli owadziego, zimowego snu.

Biegacze granulowane potrafią tworzyć liczne skupiska, ukryte pod korą pni, pniaków oraz w obumierającym drewnie i tam też zimować. Można je wtedy znaleźć, odrywając korę od takich drzew, ale zdecydowanie odradzam tego typu działalność. Po takiej czynności, biegacze najczęściej giną, a jako, że należą do bardzo pożytecznych chrząszczy (wiele książek podaje, że chętnie gustują w larwach stonek ziemniaczanych), więc tym bardziej należy im się ochrona z naszej strony inie robienie niczego, co mogło by im zaszkodzić.

Biegacz obrzeżony (Carabus marginalis)

Posted by skorpion21 on 2 lipca 2015

Kategorie: Chrząszcze. Tagi: biegacz obrzeżony, biegaczowate, Carabus marginalis, chrząszcz, las, owad. Dodaj komentarz

Ostatnio będąc w terenie, natknąłem się na bardzo sympatycznego biegacza. Standardowo przedstawiciele tego rodzaju są wyjątkowo rozbiegani (nie bez powodu noszą taką, a nie inną nazwę), jednak spotkany przeze mnie osobnik był wyjątkowo spokojny. Stał sobie po prostu na drodze, zupełnie jakby chciał być sfotografowany. Skorzystałem więc z okazji i zrobiłem mu kilka fotek. Dzięki temu, mogę go pokazać.

Systematyka i wygląd

Biegacz obrzeżony jest jednym z 35 biegaczy (Carabus spp.), które żyją w naszym kraju. Wszystkie one zaliczają się oczywiście do rodziny biegaczowatych (Carabidae).

Nasz bohater to dość duży gatunek, który dorasta do 2,8 cm. Na jego głowie znajdują się potężne żuwaczki, a także para czułków i oczu złożonych. Skrzydła błoniaste są uwstecznione, za to nogi typu bieżnego mają mocną budowę, dzięki czemu, długotrwała bieganina po lasach, nie jest dla niego żadnym problemem. Pokrywy skrzydłowe są owalne, najszersze za połową długości. Ich urzeźbienie nie jest zbyt wyraźne i składa się z drobnych rowków oraz zmarszczek.

Pod względem ubarwienia, niemal całe ciało biegacza jest matowo-czarne. Warto zwrócić uwagę na krawędzie boczne przedplecza i pokryw, które są metalicznie błyszczące. Najczęściej zielone, bądź zielono-żółte, ale z rzadka trafiają się też osobniki o niebieskawym lub miedzianym obrzeżeniu. Osobniki o tych ostatnich wariantach barwnych mogą być mylone z biegaczem fioletowym (Carabus violaceus), który jest jednak nieco większy, a jego obrzeżenie nie jest aż tak intensywne i błyszczące.

Gdzie go można znaleźć?

W naszym kraju jest bardzo rzadki, do tego stopnia, że znajduje się na Czerwonej Liście z kategorią VU, co oznacza, że jest umiarkowanie narażony na wyginięcie. Kiedyś znajdował się także na liście gatunków ściśle chronionych, ale od 2014 r jego „ranga” została obniżona do częściowej ochrony. Obecnie wykazywany jest głównie z Północno-Wschodniej części kraju, choć w przeszłości był znajdywany także w innych rejonach Polski. Jeśli już jednak w jakimś miejscu występuje, to potrafi w nim być bardzo liczny.

Pod względem środowiska, wybiera głównie lasy iglaste, zwłaszcza bory sosnowe. Dorosłe owady pojawiają się w lipcu, a obserwować je można aż do jesieni. Wtedy zresztą pojawiają się także larwy, które zimują i przepoczwarczają się wiosną przyszłego roku.

Tryb życia

Biegacz obrzeżony aktywny jest głównie nocą. Za dnia pojawia się rzadko, ale sporadycznie mu się zdarza, co udowodnił osobnik, którego spotkałem. Podobnie jak inne biegacze z tego rodzaju, jest groźnym drapieżnikiem. Przeczesując ściółkę leśną poszukuje innych owadów, ale także dżdżownic i nagich ślimaków, które stanowią jego pokarm. W poszukiwaniach kieruje się głównie węchem, a kiedy natrafi na ofiarę, przystępuje do jej pożarcia. Nie może jednak tego zrobić „gryząc” jej. Zamiast tego oblewa ją sokami trawiennymi, które niczym kwas, rozpuszczają poszczególne fragmenty i dopiero wtedy biegacz może ją skonsumować… a raczej wyssać.

Biegacz ten jest drapieżnikiem, ale sam może paść ofiarą większego stworzenia. Dlatego potrafi się bronić silnymi żuwaczkami, którymi może boleśnie uszczypnąć, ale także opryskując napastnika drażniącą, cuchnącą substancją, którą czuć na długo po wniknięciu jej w skórę.

Dzier czerwononogi (Harpalus rubripes) – z apetytem na nasiona

Posted by skorpion21 on 29 kwietnia 2015

Kategorie: Chrząszcze. Tagi: biegaczowate, chrząszcz, dzier czerwononogi, Harpalus rubripes, owad. 1 Komentarz

Zanim pałeczkę przejęły skorki, to właśnie biegaczowate (Carabidae) były kiedyś zwane przez ludzi szczypawkami. W sumie nie ma się co dziwić. Chrząszcze z tej rodziny zostały wyposażone przez naturę w potężne żuwaczki, które chętnie wykorzystują nie tylko do łapania zdobyczy, lecz także do obrony. Tyczy się to nie tylko dużych gatunków z rodzaju Carabus, ale także mniejszych, często dużo od nich liczniejszych. Może się więc zdążyć, że nawet jak złapiemy w rękę małego (mającego z około 1 cm) chrząszcza, to i tak istnieje możliwość, że może nas lekko uszczypnąć. Wprawdzie nie ma o co robić afery, szansa że dojdzie do takiego zdarzenia jest bardzo nieduża, ale też warto to wiedzieć, chociażby jako ciekawostkę.

Systematyka

Harpalinae to spora grupa biegaczowatych, skupiająca w sobie wiele małych, często trudnych do odróżnienia gatunków chrząszczy. Wśród nich, najbardziej znane są te z rodzaju Harpalus. W naszym kraju żyje ich aż 39 gatunków. Nic więc dziwnego, że można mieć niezły zawrót głowy, próbując się w nich połapać. Sam miałem wątpliwości co do osobnika, którego spotkałem, więc o pomoc zwróciłem się do fachowców. Rafał Celadyn oznaczył mój gatunek jako Harpalus rubripes i tak też go wam przedstawię. Tutaj muszę od razu zaznaczyć, że biegaczowate z podrodziny Harpalinae są bardzo trudne w rozpoznaniu, dlatego jeśli chcemy rozpoznać spotkanego przez nas osobnika, najlepiej zrobić mu naprawdę dobre zdjęcie z góry i podesłać np. na forum entomologiczne, bo próbując samemu takiego rozpoznać można naprawdę łatwo się pomylić. Dodam jednak, że są takie rodzaje wśród biegaczowatych, że nawet specjaliści mogą nie dać rady rozpoznać naszego osobnika ze zdjęcie (np. z rodzaju Ophion, których wielu przedstawicieli można prawidłowo rozpoznać dopiero po badaniach narządów kopulacyjnych).

Wygląd

Harpalus rubripes to nieduży biegacz osiągający od 9 do 11 mm. Pod względem wyglądu, jest to klasyczny biegacz o podłużnej sylwetce. Na głowie znajdują się potężny aparat gębowy, z ogromnymi żuwaczkami na pierwszym planie. Idąc dalej, mamy silnie zbudowane odnóża typu bieżnego, które po całości są rude. Skoro jesteśmy przy nogach, to ciekawostką jest fakt, że u biegaczowatych płeć rozpoznaje się po budowie przednich stóp. U samców stopy są grube, natomiast u samic dużo cieńsze. W przypadku naszego gatunku, dymorfizm płciowy widać jednak także w ubarwieniu. Samce są bowiem niebieskawo-zielonkawe, metalicznie błyszczące. Samice natomiast jednolicie czarne, bez metalicznego połysku.

Gdzie go można spotkać?

Powszechnie występuje na terenie całej Polski. Spotkać go można na terenach o piaszczystej, gliniastej lub wapiennej, dobrze nasłonecznionej glebie. Pojawia się zarówno na terenach dzikich, jak również w pobliżu człowieka, np. na suchych polach uprawnych.

Tryb życia

Ogólnie dziery są aktywne głównie nocą, ale niektóre z nich pojawiają się także w ciągu dnia. Nie wiem do końca jak jest z moim gatunkiem, ale osobiście spotkałem go po południu, w zacienionej części tunelu biegnącego pod drogą krajową numer 16. Biedak usiłował wspinać się na gładką, wysmarowaną graffiti blachę, jednak po przebyciu kilku, kilkunastu centymetrów po prostu zsuwał się wprost na brukowane kostki i podejmował kolejne próby. Podobny problem miało kilka innych stawonogów, chociażby pająków. Gładkie powierzchnie zdecydowanie im nie służą i mają naprawdę duży problem z chodzeniem po nich, zwłaszcza gdy są idealnie pionowe. My znamy to doskonale z naszych łazienek, gdzie niejednokrotnie, znajdujemy uwięzione w umywalkach pająki. Gdy nagle zaświecimy światło, pająk może znieruchomieć lub wpaść w panikę i zacząć gwałtownie wspinać się po gładkich ściankach zlewu, jednak za każdym razem i tak będzie się z nich zsuwał na dół. Podobnie było właśnie ze spotkanym prze mnie dzierem. Dlaczego więc nie zawrócił w przeciwną stronę i nie wyszedł z tunelu? Widać jego instynkt postanowił pchać go do przodu i za wszelką cenę zmuszać go do prób pokonania niemożliwej wręcz przeszkody.

Z dzierami zresztą, możemy się czasami spotkać nie tylko w dzikiej naturze, lecz także… w naszych domach. Chrząszcze z tego rodzaju, w przeciwieństwie do większości dużych biegaczy, potrafią całkiem nie najgorzej latać. Latem, kiedy mamy otwarte okno, niekiedy zdarza się, że któryś z nich wleci do nas i siądzie np. na naszym parapecie. Ja miałem taką sytuację kilka lat temu. Wtedy właśnie, kuzyn naszego dzisiejszego gatunku Harpalus griseus wpadł do mieszkania, najpewniej zwabiony światłem i postanowił zostać przez chwilę na parapecie. Kiedy tylko zrobiłem mu kilka zdjęć szybko z niego odleciał.

No dobrze, to teraz zajmijmy się czymś innym. Np. odżywianiem się. Biegaczowate zaliczane są do Adephaga, czyli podrzędu chrząszczy mięsożernych. I nie bez powodu, w końcu duża część biegaczowatych to zdecydowani drapieżcy. Wiele mniejszych gatunków biegaczy, uzupełnia jednak swoją dietę także o pokarm roślinny. Dokładnie tak jak chrząszcze z rodzaju Harpalus (zarówno larw jak i imago). Oczywiście standardowo są drapieżne i polują na drobne owady, np. larwy. Bywa jednak i tak, że podgryzają kiełkujące roślinki, lub jeszcze częściej zżerają nasiona. Z tego też względu, chrząszcze z tego rodzaju nie są tak lubiane przez ludzi, jak duże gatunki z rodzaju Carabus.