Osy (Vespoidea)

Ogromna nadrodzina błonkówek, licząca na świecie około 24 tys. gatunków. Grupa ta skupia w sobie wszystkie osy oraz mrówki. Te drugie, wydzieliłem jednak w odrębnym podpunkcie, dlatego tutaj przedstawię jedynie osy. Te ostatnie skupiają w sobie zarówno owady społeczne, jak również takie, które żyją samotnie (i właśnie te drugie mają przewagę). Większość z nich wiedzie proste życie, polegające na łowieniu dla potomstwa pokarmu lub składaniu jaj w gniazdach i pozostawianiu ich, by żywiło się zgromadzonym przez samicę pożywieniu. Istnieje w niej również wiele pasożytów gniazdowych.

Żronkowate (Mutillidae)

Rodzina licząca na świecie ponad 7000 gatunków i tylko 7 w naszym kraju. Żronki to nieduże owady, które z wyglądu przypominają mrówki. Ich ciała pokryte są mocnym, chitynowym oskórkiem. Samice są bezskrzydłe, samce zaś uskrzydlone. Samice mają najczęściej jaskrawe ubarwienie, ostrzegające drapieżniki przed ich groźnymi żądłami. Spotkać je można bezpośrednio na ziemi, na której to szybko biegają, samce natomiast odwiedzają kwiaty. Żronki są pasożytami gniazdowymi innych błonkówek. Larwy, które się rozwijają w ich gniazdach pożerają larwy gospodarzy.

Wdzieraczka zbornica
(Myrmosa atra)

Smukwowate (Scoliidae)

Rodzina owadów licząca sobie na świecie około 560 gatunków, w Polsce natomiast tylko 2. Są to duże błonkówki, o krępej budowie ciała, a często również gęstych włoskach, które je pokrywają. Wiele z nich ma czarne, błyszczące ubarwienie oraz jasne, kontrastowe plamy na odwłoku, a czasem i głowie. Samice tych błonkówek są wyposażone w groźne żądła, którymi mogą bardzo boleśnie żądlić. Spotkać je można głównie na ciepłych, suchych stanowiskach (większość z nich to gatunki tropikalne). Chętnie odwiedzają kwiaty, szczególnie niebieskie i fioletowe, by spijać z nich nektar oraz pyłek. Samice ponadto polują na larwy chrząszczy (z nadrodziny żuków, Scarabaeiformia), które paraliżują i przy których składają jaja, a wylęgnięte larwy bardzo szybko je pożerają. Do smukwowatych należy największa, europejska błonkówka, czyli Megascolia maculata, która może dorastać nawet do 5 cm (w naszym kraju nie występuje.). Polskie dwa gatunki to smukwa kosmata (Scolia hirta) oraz smukwa czwórplama (Scolia sexmaculata), spotykane dość rzadko, a ta pierwsza znajduje się w Polskiej Czerwonej Księdze Bezkręgowców z kategorią VU.

Smukwa kosmata (Scolia hirta)

Nastecznikowate (Pompilidae)

Rodzina błonkówek licząca na świecie około 5 tys. gatunków, w Polsce natomiast 89. Błonkówki te przypominają wyglądem osy i inne tego typu żądłówki, ale są przeważnie dużo ciemniej ubarwione. Choć uskrzydlone, to niezbyt często latają, znacznie bardziej wolą biegać po powierzchni ziemi w poszukiwaniu swoich ofiar. Dorosłe nasteczniki odwiedzają kwiaty, by pożywić się nektarem, samice natomiast, by móc wykarmić potomstwo, zmuszone są polować. Nastecznikowate są wyspecjalizowane w polowaniu na pająki i są naprawdę bardzo sprawne w ich chwytaniu. Mimo, że pająki są uzbrojone w szczękoczułki i jad, to nastecznikom udaje się z nimi wygrać, dzięki szybkości i żądłom. Po złapaniu pająka, samiczka kopie norkę i umieszcza go w jej wnętrzu, razem z jajem, z którego wkrótce wylęga się larwa.

Swędosz pajęczarz
(Anoplius cf. viaticus)

Osowate (Vespidae)

Duża rodzina błonkówek, licząca na świecie blisko 5 tys. gatunków, oraz około 65 w naszym kraju, przy czym 15 z nich to tzw. osy właściwe i klecanki, a reszta to kopułki (Eumeninae). Jeśli chodzi o ich wygląd… myślę, że „klasyczne” osy są wszystkim dobrze znane. Kopułki są do nich nieco podobne, ale przeważnie mniejsze i smuklejsze, zwłaszcza przednia część ich odwłoka jest bardzo zwężona. Ubarwienie osowatych jest najczęściej czarno-żółte, czyli ostrzegawcze. Pod względem rozmiarów, osy są błonkówkami średniej wielkości, największy z nich jest oczywiście szerszeń (Vespa crabro), którego królowa może dorastać do 3,5 cm. Osowate możemy podzielić na owady społeczne (osy właściwe) oraz żyjące samotnie (kopułki). Te pierwsze zakładają jednoroczne gniazda, tworzone z masy papierowej (własnej produkcji), w której może żyć od kilkuset do kilku tysięcy osobników. Jak u innych owadów, także u nich mamy podział kastowy. Jest więc zapłodniona samica, czyli królowa, samce oraz robotnice, wykonujące najróżniejsze obowiązki. Dorosłe osy preferują zlizywanie słodkich pokarmów, larwy natomiast są mięsożerne, dlatego osy polują na inne owady, by móc je wykarmić. Kopułki także tworzą gniazda, tylko że samotnie. Samiczki mogą je tworzyć w otworach zrobionych przez inne owady bądź tworzyć samodzielnie z piasku i kształtując je na wzór „garnuszków.” Również one polują na inne owady, które następnie magazynują w gnieździe, by posłużyły za pokarm dla larw. Osowate mają bardzo ważne znaczenie dla człowieka, zarówno negatywny, jak i pozytywne. Niektóre gatunki os chętnie przylatują do słodkich rzeczy, powodując problem w sklepach spożywczych, parkach, ogrodach czy sadach. Niektóre z nich mogą ogryzać korę młodych pędów, powodując ich uszkodzenie. Przez swoją… zbytnią ciekawość, bywają też zwyczajnie natrętne, a ich użądlenie może być groźne, zwłaszcza dla osób uczulonych. Osy odgrywają jednak również pozytywną rolę, ponieważ bardzo skutecznie regulują liczebność innych owadów, w tym much, komarów czy meszek. Oprócz tego, są również ważnymi zapylaczami wielu roślin.