Miernikowcowate (Geometridae) w latach 2021-2022

Posted by skorpion21 on 16 listopada 2022
Kategorie: Makro. Dodaj komentarz

Miernikowcowate (Geometridae) to duża rodzina motyli nocnych, która liczy w naszym kraju ponad 400 gatunków. Zaliczają się do niej zarówno gatunki o jaskrawych barwach, jak również takie, które są szare lub brunatne i wyglądają zupełnie jak stereotypowe ćmy. Gąsienice tych motyli poruszania się w bardzo charakterystyczny sposób, czyli zginają swój beznogi odcinek ciała, a następnie rozprostowują się, przez co cały „chód” przypomina odmierzanie kroku. Ich znakiem rozpoznawczym jest obecność tylko dwóch posuwek odwłokowych na końcu ich ciała.

W 2013 r. na moim blogu pojawił się artykuł, w którym przedstawiłem najciekawsze gatunki z rodziny miernikowcowatych, jakie udało mi się spotkać w tamtym roku. Później kolejne tego typu artykułu opublikowałem w 2014 i 2015 r. W kolejnych latach przestałem jednak je robić, ponieważ nie spotykałem już tylu nowych gatunków. Na całe szczęście w ostatnim czasie to się zmieniło i znów mogę wam pokazać kilka ciekawych gatunków z tej rodziny.

Plamiec leśniak (Abraxas sylvata)

Zacznę może od jednego z ciekawszych przedstawicieli tej rodziny, który lata w moich lasach. Plamiec leśniak, zgodnie ze swoją nazwa, posiada liczne, żółtobrunatne plamy, które znajdują się na jego białych skrzydłach. Dzięki takiemu ubarwieniu, motyl wygląda jak ptasie odchody, co przydaje mu się, gdy przesiaduje w ciągu dnia na liściach różnych roślin. Mimo, że jest wtedy na widoku, ptaki go nie atakują, dlatego nie musi się martwić, że zostanie pożarty. Leśniak to dość spory miernikowiec. Rozpiętość jego skrzydeł dochodzi do 4 cm. Z tego co zauważyłem, dość łatwo się płoszy i jeśli jest niepokojony, to jest spora szansa, że szybko odleci, aby znaleźć sobie jakieś spokojniejsze miejsce. Uaktywnia się nocą i wtedy odbywa gody.

Plamiec leśniak jest spotykany pospolicie w całej Polsce. Spotkać go można głównie w lasach, zwłaszcza tych wilgotnych, parkach, a czasami także w ogrodach. Jego druga polska nazwa to „plamiec czeremszak” i jest nawiązaniem do jego gąsienic, które chętnie żerują na czeremsze zwyczajnej. Dodatkowo zjadają też liście innych drzew i krzewów liściastych, takich jak klon, brzoza, buk, wiąż, leszczyna czy kruszyna pospolita. Gąsienice plamca są ozdobione czarnymi, żółtymi i białymi paskami, dzięki czemu one też dość mocno przypominają odchody ptaków i w ten sposób mogą uniknąć ich ataku. Gąsienice żerują od lipca do końca września, a później przeobrażają się w poczwarki i w tym stadium zimują. Dorosłe motyle można spotkać od końca maja do początku sierpnia.

Krocznik zorzak (Idaea muricata)

Ten miernikowiec pojawił się u mnie na blogu, ale dawno temu, bo w 2012 r. To był zresztą jeden z pierwszych artykułów, jakie opublikowałem, ale był on bardzo króciutki, bo i też nie był to taki gatunek, o którym mógłbym się jakoś szczególnie mocno rozpisać. Postanowiłem, że pokażę wam go kolejny raz, ponieważ latem 2022 r. udało mi się go spotkać po raz drugi w życiu i naprawdę cieszę się, że tak się stało. To mały motylek, rozpiętość jego skrzydeł dochodzi do zaledwie 2 cm, ale trzeba przyznać, że prezentuje się naprawdę wspaniale. Jego skrzydła są bowiem żółte z różowymi lub purpurowymi plamami i dzięki temu wygląda naprawdę pięknie. Krocznik zorzak jest świetnym dowodem na to, że nie każda ćma jest szarobura i są wśród nich naprawdę piękne gatunki, które w niczym nie ustępują ich dziennym kuzynom. Podobnie jak plamiec leśniak, w ciągu dnia przesiaduje na liściach. Nie jest wtedy zbytnio ruchliwy, dlatego bez trudu można mu zrobić trochę zdjęć.

Dorosłe motyle są aktywne od czerwca do lipca i można je spotkać w wilgotnych siedliskach, choćby w wilgotnych lasach, na polanach czy torfowiskach. W takich miejscach rosną rdesty, dziurawca i przytulie, które są głównymi roślinami żywicielskimi jego gąsienic. Te ostatnie są aktywne od sierpnia do maja przyszłego roku i w tym stadium zimują. Artykuł, w którym po raz pierwszy pisałem o tym pięknym motylku znajduje się tutaj i gorąco do niego odsyłam.

Grotnik sosnowiak (Eupithecia cf. indigata)

Nie wszystkie miernikowcowate są tak piękne lub charakterystyczne, jak powyższe gatunki. Większość z nich ma niepozorne barwy, dzięki którym dobrze się maskują na tle drzew i innych roślin, na których odpoczywają w ciągu dnia. To oznacza, że są bardzo trudne do identyfikacji, ponieważ często są łudząco do siebie podobne. Dobrym przykładem są grotniki (Eupithecia spp.), których mamy w Polsce prawie 70 gatunków. To malutkie motylki, których rozpiętość skrzydeł dochodzi zwykle do 2 cm, choć dokładna długość zależy oczywiście od gatunku.

Gatunek, który widzicie na zdjęciu, to najprawdopodobniej grotnik sosnowiak, który ma to do siebie, że rysunek na jego skrzydłach, często nie jest tak wyraźny i rozbudowany, jak u innych gatunków. Spotkać go można przede wszystkim w lasach iglastych i mieszanych, ale pojawia się też w parkach i ogrodach. Jego gąsienice żywią się młodymi szpilkami sosen, a czasami też świerków i modrzewi. Znaleźć je można pod koniec czerwca i w lipcu. Dorosłe pojawiają się bardzo wcześniej, bo już w kwietniu i latają do końca maja.

Paśnik sosnowiec (Thera obeliscata)

Z sosną związany jest nie tylko grotnik sosnowiak, ale też paśnik sosnowiec. Jego gąsienice są zielone i ozdobione poziomymi, białymi pasami, dzięki czemu dość dobrze się maskują wśród szpilek sosen. Oczywiście sosna nie jest ich jedyną rośliną pokarmową, z braku laku mogą też żerować na świerkach i jałowcach. Gąsienice paśnika sosnowca pojawiają się w lipcu i w tym stadium zimują. Po przezimowaniu pojawiają się znów wiosną i w okolicach maja zamieniają się w poczwarki.

Jeśli chodzi o dorosłego paśnika, to ten cechuje się naprawdę dużą zmiennością w ubarwieniu, co oznacza, że nie jest go łatwo odróżnić od pokrewnych gatunków. Jego przednie skrzydła mogą być szarobrunatne lub rdzawobrunatne. Pofalowana przepaska, która biegnie przez środek przedniego skrzydła, też może mieć różny odcień. Zwykle występuje na niej krótka, ciemna kreska, ale nie jest to reguła. Takie ubarwienie pozwala paśnikowi dobrze się ukryć, gdy siedzi na korze sosny lub jakiegoś innego drzewa iglastego. Mi dopisało spore szczęście, ponieważ trafiłem na osobnika, który dość niefortunnie postanowił usiąść na zielonym liściu. Gdyby siedział na korze, prawdopodobnie bym go nie zauważył. Jako że jego gąsienice żerują na szpilkach drzew iglastych, to paśnik sosnowiec lata najczęściej właśnie w lasach iglastych i tam należy go szukać. Najbardziej aktywny staje się nocą i wtedy też odbywa gody. Motyl ten ma dwa pokolenia. Te z pierwszego można spotkać od końca maja do połowy lipca, natomiast osobniki z drugiego pokolenia pojawiają się w sierpniu i we wrześniu.

Paśnik narudziak (Ecliptopera capitata)

Ten gatunek też łatwo zwrócił moją uwagę, gdy zobaczyłem go w terenie, ale nie tylko dlatego, że też usadowił się bardzo widocznym miejscu. Zwróćcie uwagę na jego odwłok, który nie dość, że jest w całości rudobrązowy, to jeszcze jest uniesiony do góry w dość zabawny sposób. Dlaczego jednak usiadł na zielonym liściu zamiast na korze? Najpewniej to nie przypadek, tak jak to się stało z paśnikiem sosnowcem. Ubarwienie narudziaka składa się bowiem z czarno-białego wzoru, co oznacza, że prawdopodobnie upodabnia się do odchodów, tak jak leśniak. Ten sterczący do góry odwłok, też może być częścią tej mimikry, ponieważ jak się tak mu przypatrzyć z dystansu, to wygląda trochę jak taka odstający od podłoża kawałek ptasiej kupy (podczas szukania owadów, trochę się już naoglądałem takich kup i zdecydowanie dostrzegam podobieństwo).

Jego gąsienice z kolei są zielonkawe i wyjątkowo smukłe, co z pewnością pomaga im ukryć się przed drapieżnikami. W przeciwieństwie do dwóch poprzednich gatunków, paśnik narudziak upodobał sobie tylko niecierpka pospolitego. Gąsienice są aktywne nocą i żywią się jego kwiatami oraz niedojrzałymi owocami. Pierwsze z nich pojawiają się w połowie maja i można je spotykać aż do września. Dorosłe motyle latają z kolei od połowy maja do końca sierpnia.

Buthus occitanus – Niedźwiadek Langwedocji

Posted by skorpion21 on 12 listopada 2022
Kategorie: Makro. Tagi: , , , , , , . Dodaj komentarz

Zbliżenie na oczy niedźwiadka Langwedocji – iNaturalist/Raphaël Grellety/CC BY-NC 4.0

Jean Henri Fabre to słynny, francuski przyrodnik, który żył w latach 1823-1915. Specjalizował się w entomologii, przy czym szczególnie mocno interesowało go życie i rozwój owadów. Fabre opublikował mnóstwo dzieł naukowych, w tym książkę „Z życia owadów”, która została też przetłumaczona na język polski. Możemy w niej znaleźć naprawdę dokładne opisy obserwacji, rozmaitych stawonogów, takich jak żuki czy błonkówki. Wspominałem już o tym na blogu przy okazji artykułu o smukwie kosmatej, ponieważ to właśnie dzięki Farbe wiemy, jak przebiega jej fascynujący rozwój.

W artykule, który właśnie czytacie, opowiem wam o kolejnym zwierzęciu, które badał Fabre. Tym razem nie będzie to jednak owad, a pajęczak. Konkretnie skorpion Buthus occitanus, który w książce Fabre występuje pod ciekawą nazwą: „niedźwiadek Langwedocji”.

Nazewnictwo

Powiem szczerze, że nie mam pojęcia, dlaczego komuś przyszło do głowy, by nazwać skorpiona niedźwiadkiem. Podobieństwo między tymi dwoma zwierzakami jest przecież zerowe. Mimo to w książce „Z życia owadów”, Buthus occitanus jest przez cały czas nazywany niedźwiadkiem i ani razu nie pada w niej słowo „skorpion”. Być może tak go nazywał sam Fabre, ale może to być też fantazja tłumacza, który przekładał książkę z francuskiego na polski. Znacznie mniej tajemniczy jest za to drugi człon jego nazwy. Langwedocja, jest bowiem historyczną krainą w południowej Francji. Oczywiście można tam spotkać B. occitanus, więc jest to nawiązanie do miejsca jego występowania.

Buthus occitanus w pełnej krasie – iNaturalist/Martin Galli/CC BY-NC 4.0

Ok, teraz już wiecie, o co chodzi z tym „niedźwiadkiem” w tytule artykułu. Co jednak z polską nazwą tego skorpiona? Cóż, przez długi czas byłem przekonany, że takowej nie ma. Ostatnio, gdy przygotowywałem się do napisania tego artykułu, znalazłem ją jednak w książce „Pająki i inne pajęczaki” autorstwa Heiko Bellmanna, która została u nas wydana przez Multico. Jak się okazuje, polska nazwa B. occitanus, to po prostu „skorpion żółty”. Sami przyznacie, że nie jest zbyt oryginalna. Osobiście uważam, że może wręcz wprowadzać w błąd, ponieważ istnieje cała masa skorpionów o żółtym ubarwione i one również są czasami nazywane w ten sposób. Właśnie dlatego postanowiłem zrezygnować z jej stosowania w dalszej części artykułu. Zamiast niej wolę już jednak tego „niedźwiadka”.

Systematyka

No to teraz zaczną się schody. Klasyfikacja skorpionów jest bowiem wyjątkowo zagmatwana i ciągle ulega mniejszym bądź większym zmianom. Dotyczy to w szczególności rodziny Buthidae, do której należy nasz niedźwiadek Langwedocji. To największa rodzina skorpionów na świecie, która liczy prawie połowę wszystkich znanych gatunków. Ile ich jest dokładnie? Na chwilę obecną stwierdzono 1338 gatunków, ale nie ma co się przywiązywać do tej liczby. Badacze niemal przez cały czas odkrywają nowe gatunki i naprawdę nie przesadzam. W 2021 r. liczba gatunków Buthidae wynosiła 1230, co oznacza, że tylko w jeden rok odkryto ich ponad 100! Najnowszy przedstawiciel tej rodziny, czyli Buthus turkana, został opisany 7 listopada 2022 r., czyli w dniu, gdy zacząłem pisać ten artykuł!

Buthus occitanus – iNaturalist/guilab06/CC BY-NC 4.0

B. turkana został znaleziony w Kenii, ale i na naszym kontynencie co chwila odkrywa się nowe gatunki. Kilka tygodni temu, dokładnie 17 października 2022 r., na południu Francji odkryto Buthus balmensisi. Rok wcześniej, we francuskich Pirenejach, znaleziono natomiast skorpiona Buthus pyrenaeus. Jak widzicie sam tylko rodzaj Buthus, dostarcza wiele nowych gatunków, a przecież tych wszystkich rodzajów w rodzinie Buthidae jest 99. Znów jednak mocno ryzykuję podając dokładną liczbę, ponieważ i w tym przypadku często zachodzą poważne zmiany. Swego czasu Buthus occitanus obfitował w liczne podgatunki, jednak niedawno to się zmieniło i wszystkie zostały podniesione do rangi odrębnych gatunków. Obecnie rodzaj Buthus liczy 78 gatunków, ale prawdopodobnie szybko to się zmieni.

Na pewno nie zmieni się za to stosunek do skorpionów z rodziny Buthidae, który jest mocno negatywny. Wszystko dlatego, że należą do niej praktycznie wszystkie gatunki, których jad może być niebezpieczny dla człowieka. Nie ma ich może dużo, bo tych naprawdę zabójczych jest niecałe 20 gatunków, jednak to i tak kładzie się cieniem na całą rodzinę. Na szczęście większość gatunków Buthidae jest dla ludzi niegroźna i dotyczy to także naszego niedźwiadka. O tym, jak to dokładnie wygląda z jego jadem, napisze jednak w dalszej części artykułu. Na razie przejdźmy do tematu jego wyglądu.

Wygląd

Rozmiar B. occitanus w porównaniu z palcem człowieka – iNaturalist/Raphaël Grellety/CC BY-NC 4.0

Buthus occitanus osiąga zazwyczaj od 4,5 do 6 cm, ale niektóre osobniki dorastają nawet do 8 cm. Jego ubarwienie jest dość monotonne, ponieważ dominuje w nim żółta lub pomarańczowa barwa. Jedynie płytki na jego grzbiecie są częściowo szare. Ciało skorpiona składa się z dwóch części: prosomy (głowotułów) i opistosomy (odwłok). Na prosomie znajdują się cztery odnóża kroczne, przekształcone w szczypce nogogłaszczki i szczękoczułki. Opistosoma jest podzielona na dwie części: przedodwłok oraz zaodwłok, czyli ten jego „ogon”. U B. occitanus ten ostatni jest dość gruby i masywny. Podobnie jak u innych skorpionów składa się z pięciu segmentów, a na jego końcu umieszczony jest kolec jadowy.

Bardzo ciekawą kwestią są oczy. Przez długi czas badacze nie mogli się bowiem zgodzić, ile oczu mają skorpiony z rodzaju Buthus i w ogóle całej rodziny Buthidae. Część z nich uważało, że mają ich sześć, natomiast inni uważali, że jest ich osiem. Spór ten był intensywny w XIX w. Najciekawsze jest to, że ani jedni ani drudzy nie mieli racji. Kilka lat temu (dokładnie w 2013 i 2014 r.) ustalono, że większość przedstawicieli Buthidae, w tym także Buthus, ma aż 10 oczu. Jak to możliwe, że tyle czasu zajęło ustalenie dokładnej liczby ich oczu? Wszystko przez dwie konkretne pary, które u wielu gatunków są tak malutkie, że można je łatwo przeoczyć. Aby je dostrzec, trzeba się im uważnie przyjrzeć i to najlepiej w świetle UV.

O właśnie, skoro już jesteśmy przy świetle ultrafioletowym, to warto wspomnieć o niezwykłej zdolności skorpionów w tym także naszego B. occitanus. Skorpiony wystawione na działanie światło UV lub nawet światła księżyca, świecą na niebiesko-zielono. Jest to spowodowane obecnością chemicznych substancji fluorescencyjnych w ich pancerzyku. Nie jest do końca jasne, dlaczego skorpiony świecą. Naukowcy podejrzewają, że może to mieć związek z godami lub ochraniać je przed promieniowaniem słonecznym. Niedawno odkryto, że w ich pancerzach znajdują się związki fluorescencyjne, które mogą chronić te pajęczaki przed pasożytami.

Niedźwiadek Langwedocji w świetle UV – iNaturalist/Denis/CC BY 4.0

Jad

Jad Buthus occitanus nie jest zagrożeniem dla życia człowieka. Mimo to jego użądlenie wcale nie należy do przyjemności. Wywołany przez nie ból jest silny, a skutki działania jadu mogą się utrzymywać nawet przez kilka dni. W książkach czy Internecie, można spotkać informację, że jad podgatunków żyjących w Afryce Północnej, jest silniejszy i dużo groźniejszy dla naszego zdrowia, niż tych, które żyją na południu Europy. Kiedyś może i była to prawda, jednak jak już wcześniej wspomniałem, wszystkie podgatunki, w tym również te na północy Afryki, stały się odrębnymi gatunkami. Nasz niedźwiadek Langwedocji żyje z kolei jedynie na południu Francji i w północno-zachodniej części Hiszpanii, więc ta kwestia już go nie dotyczy.

Zwyczaje żywieniowe

Kolec jadowy B. occitanus – iNaturalist/Julien Tchilinguirian/CC BY-NC 4.0

W tym momencie powinienem napisać trochę o jego występowaniu, ale w sumie zrobiłem to już przy okazji jego jadu, więc wspomnę tylko krótko o środowisku jego życia. B. occitanus zamieszkuje suche i gorące obszary o słabo rozwiniętej roślinności. W ciągu dnia ukrywa się pod kamieniami, często też wykopuje sobie korytarze, do których się wycofuje w czasie zbyt gorących okresów. Uaktywnia się dopiero pod osłoną nocy i wtedy też wychodzi na polowanie. Tak samo, jak inne skorpiony, jest drapieżnikiem, który poluje głównie na różne stawonogi, takie jak inne pajęczaki i owady. Zaobserwowano, że niekiedy udaje mu się upolować nawet groźne skolopendry, choć czasami sytuacja się odwraca i to on pada łupem tych wijów.

Gdy w ich siedlisku zaczyna brakować owadów, mogą się przerzucić na chwytanie jaszczurek. Naukowcy odnotowali takie zachowanie na wyspach Columbretes, gdzie B. occitanus pożerały młode osobniki endemicznej jaszczurki z gatunku Podarcis atrata. Czasami zdarzały się jednak odwrotne sytuacje i to jaszczurki, tyle że dorosłe, polowały, na mniejsze skorpiony. Naukowcy podejrzewają także, że ze względu na mniejszą liczbę owadów w miejscu ich występowania, oba te gatunki mogą ze sobą konkurować o pożywienie.

Niezwykłe obserwacje Fabre

Osobnik częściowo zakopany w glebie – iNaturalist/marie-ruel /CC BY-NC 4.0

Obyczaje godowe skorpionów są naprawdę fascynujące. Niestety ciężko się je obserwuje, gdyż odbywają się pod osłoną nocy, często w trudno dostępnych miejscach. Fabre wpadł na pomysł, aby złapać osobniki B. occitanus grasujące wokół jego domu, umieścić je w dużym, szklanym terrarium i obserwować je wygodnie na siedząco, z całą rodziną i psem na dokładkę. Czy był to dobry pomysł? No nie do końca. Zachowania skorpionów trzymanych w niewoli, zwłaszcza w dużej ilości, mogą się różnić od tego, w ich naturalnym środowisku. Fabre sam stwierdził, że wolałby je obserwować w naturze, jednak obawiał się chodzenia nocą po skalistych wzgórzach, gdzie mógł je spotkać.

I tak trzeba go jednak pochwalić za chęć obserwacji stawonogów, gdyż w tamtych czasach, było to wręcz rewolucyjne podejście. Większość ówczesnych badaczy ograniczała się głównie do zgłębiania ich anatomii, jednak Fabre chciał poznawać ich zwyczaje. Obserwował np. ich zachowania związane ze zdobywaniem pożywienia i wykonał rozmaite eksperymenty. Nie wszystkie uznalibyśmy w dzisiejszych czasach za etyczne. Fabre postanowił np. odkryć jak długo niedźwiadki mogą przetrwać bez jedzenia. Wsadził więc 4 osobniki do słoika i głodził je przez wiele miesięcy. Ostatecznie udało im się wytrzymać 9 miesięcy.

Niedźwiadek Langwedocji ukryty w swojej jamce – iNaturalist/Simon Popy/CC BY 4.0

Fabre zaobserwował także, że skorpiony używają do łowów głównie swoich szczypiec. Żądło i jad wykorzystują natomiast do obrony lub w sytuacji, gdy ofiara jest za duża albo próbuje uciec. Chcąc to zweryfikować, zmuszał je do walczenia z innymi, dużymi stawonogami, np. tarantulami, modliszkami czy dużymi chrząszczami. W dzisiejszych czasach większość badaczy przykłada dużo większą wagę do etyki prowadzonych badań i takie eksperymenty byłyby po prostu nie do przyjęcia. Co więcej, nie miałyby także większego znaczenia z naukowego punktu widzenia, ponieważ zostały właśnie przeprowadzone w niewoli.

Bardzo ciekawe i trochę mniej kontrowersyjne, były obserwacje Fabre dotyczące zwyczajów godowych skorpionów. Badacz był np. świadkiem sytuacji, gdy samiec skorpiona prowadził samicę do swej norki, trzymając jej szczypce swoimi własnymi i w ten sposób doprowadzić do jej zapłodnienia. Fabre nigdy jednak nie zdołał zaobserwować, jak dokładnie wygląda proces zapłodnienia, dlatego był przekonany, że przypomina to kopulację świerszcze. Dopiero później się okazało, że u skorpionów nie ma typowej kopulacji. Samiec umieszcza na podłożu pakiecik z nasieniem i stara się naprowadzić na niego samicę, aby trafił do jej narządów rozrodczych.

Fabre był jednak świadkiem tańców godowych skorpionów. Widział np. jak para wyprostowuje swoje „ogony” i pociera je o siebie. Pozycja ta jest nazywana „arbre droit” i prezentuje się spektakularnie. Niektóre osoby mogą uznać, że to walka i w sumie coś w tym jest. Współczesne obserwacje potwierdzają, że zaloty skorpionów nie należą do najłagodniejszych. W ich trakcie zdarza się, że samiec kłuje samicę swoim kolcem, aby ją ujarzmić. Taniec godowy skorpionów, włącznie z zapłodnieniem samicy, może trwać od kilku minut do nawet wielu godzin. Fabre obserwował także co się dzieje z samicą po zakończeniu godów i widział np. jak samica niedźwiadka nosi młode na grzbiecie, tak jak to się dzieje u innych gatunków skorpionów.

Aegaeobuthus gibbosus

Aegaeobuthus gibbosus – iNaturalist/n_heller/CC BY-NC 4.0

Buthus occitanus nie jest jedynym przedstawiciel rodziny Buthidae w Europie. Oprócz niego jest także kilka innych gatunków z rodzaju Buthus. Nie będę się jednak o nich rozpisywał, ponieważ nie różnią się zbytnio od B. occitanus, a poza tym, przez ciągłe odkrywanie nowych gatunków, nie mam pewności, ile z nich można spotkać na naszym kontynencie. Zamiast tego, wspomnę o ciekawym gatunku, jakim jest Aegaeobuthus gibbosus. Wcześniej był zaliczany do rodzaju Mesobuthus, jednak w ostatnich latach to się zmieniło i został przeniesiony do innego rodzaju. Na pierwszy rzut oka A. gibbosus jest łudząco podobny do B. occitanus. Pod względem ubarwienia jest niemal taki sam, a i osiąga podobne rozmiary.

Aegaeobuthus gibbosus różni się jednak miejscem występowania. Spotkać go bowiem można na południu Półwyspu Bałkańskiego, głównie w Grecji i Turcji, ale jest także obecny m.in. w Bułgarii, Albanii oraz Macedonii Północnej. Skorpion ten cieszy się wyjątkowo kiepską sławą i często jest uważany za najbardziej jadowitego skorpiona w Europie. Czy słusznie, tego nie jestem pewien. Jedna z moich książek podaje jednak, że jego użądlenie może być nie tylko bolesne, ale może też wywołać zaburzenia w pracy układu krążenia, a to już może być groźne dla zdrowia. Szczególnie narażone są oczywiście osoby starsze i dzieci. Warto więc na niego uważać, podczas wakacji w południowo-wschodniej Europie.

Warto przeczytać:

Zalęszczyca zielona (Oedemera virescens) – grube uda

Posted by skorpion21 on 10 listopada 2022
Kategorie: Makro. Dodaj komentarz

Niektóre owady mają to do siebie, że uda ich tylnych nóg są wyraźnie pogrubiałe. Oczywiście najbardziej znane pod tym względem są pasikoniki i świerszcze, które potrzebują silnych nóg, aby wykonywać dalekie skoki. To zjawisko często jednak występuje także u owadów, które nie skaczą. Spotkać się z tym można m.in. u pluskwiaków, muchówek czy chrząszczy. W przypadku tych ostatnich często jest tak, że pogrubione uda mają tylko samce i najprawdopodobniej ma to jakiś związek z godami.

Dobrym przykładem jest zalęszczyca zielona, którą można spotkać na naszych łąkach. Czy jej grube uda również mają związek z godami? Tego nie jestem pewny, ale z całą pewnością jest to ciekawy chrząszcz, którego warto poznać.

Systematyka i wygląd

Zalęszczycowate (Oedemeridae) to mała rodzina chrząszczy, która liczy w Polsce zaledwie 22 gatunki. Poszczególne gatunki często są do siebie podobne i trudno je od siebie odróżnić. Tak jest z przedstawicielami rodzaju Oedemera, których mamy 10 gatunków, przynajmniej według wykazu chrząszczy polski z 2014 r, który można znaleźć na entomo.pl.

Zaleszczyca zielona, owszem, jest w całości zielona (choć jest to taka stłumiona zieleń, można nawet powiedzieć, że jest zielono-szara), ale nie jest w tym odosobniona. Podobny kolor ma też kilka innych gatunków z tego rodzaju, choć ich pokrywy skrzydłowe są zwykle ciemniejsze niż u naszej bohaterki. Warto też zrobić uwagę na jej przednie uda, które są czarne. To może nam pomóc odróżnić ją od zalęszczycy kózkowatej (Oedemera flavipes), której przednie uda są żółte z pionowymi, czarnymi smugami.

Tym, co jest najciekawsze w wyglądzie zalęszczycy zielonej, są tylne uda, które u samców są mocno pogrubione. To kolejna ważna wskazówka, która może nam ułatwić jej rozpoznanie. U pozostałych zalęszczyc z zielonkawymi pokrywami, uda nie są pogrubione. Wyjątkiem jest wspomniana wcześniej zalęszczyca krózkowata, której uda są chyba nawet jeszcze grubsze, niż u zalęszczycy zielonej (a może to tylko moje wrażenie).

Pod względem wyglądu, zalęszczyca przypomina jakąś malutką kózkę. Jej głowa jest kanciasta i stosunkowo mała, mniej więcej wielkości przedplecza. To ostatnie jest trochę kwadratowe, a do tego znajdują się na nim liczne wypukłości. Pokrywy skrzydłowe są lekko rozchylone, co od razu przykuwa uwagę. Dodatkowo znajdują się na nich liczne, siwoszare włoski, zwłaszcza w ich przedniej części. Pokrywy są też usiane gęstym i drobnym punktowaniem, a do tego lekko połyskują.

Gdzie ją można spotkać?

Pospolita w całym kraju. Pojawia się właściwie wszędzie tam, gdzie rosną kwiaty. Spotkać ją można m.in. na łąkach, ugorach, leśnych polanach, w pobliżu zbiorników wodnych, ogrodach i w parkach. Pierwsze osobniki pojawiają się bardzo wcześnie, bo już w marcu lub kwietniu (dokładny czas jest uzależniony od temperatury, im cieplej, tym wcześniej może być aktywna) i można ją obserwować aż do sierpnia.

Tryb życia

Życie zaleszczycy zielonej kręci się wokół kwiatów, które odwiedza, aby pożywić się pyłkiem i nektarem Często też odbywa na nich kopulację. Z tego, co obserwuję, szczególnie chętnie przylatuje do tych o żółtej barwie. Sporo osobników widywałem m.in. na mniszkach lekarskich i jaskrach. Dużo rzadziej spotykałem na białych kwiatach, chociaż też się to czasami zdarzało. Zalęczczyca nie jest w żadnym razie płochliwa i w ogóle nie ucieka. Dodatkowo dość mocno rzuca się w oczy, zwłaszcza na kwiatach, więc jest dobrze widoczna dla różnych drapieżników.

Mimo to, zalęszczyca nie zwykle nie musi się obawiać ataków drapieżników. Wszystko dlatego, że jest trująca. W jej ciele znajduje się kantarydyna, czyli ta sama substancja, z której słynie oleica krówka i majka kantaryda. Co więcej, zalęszczyca nie pozyskuje jej z ciał oleicowatych, ale potrafi ją samodzielnie wytwarzać. Wprawdzie w jej ciele tej kantarydyny jest znacznie mniej, niż u oleic, ale to wystarczy, aby odstraszyć liczne drapieżniki. Pewnego razu widziałem, jak pająk, konkretnie darownik przedziwny, zaatakował zalęszczycę zieloną, jednak bardzo szybko od niej odskoczył i zostawił ją w spokoju. To pokazuje, że kantarydyna zdecydowanie jej się przydaje.

Samice składają jaja nisko na łodygach roślin zielnych. Zaobserwowano, że na swój cel obierają m.in. starce, sadźce, tojad i słonecznik. Larwy, które się z nich wylęgną, żerują w ich wnętrzu i stopniowo schodzą coraz niżej, w kierunku szyjki korzeniowej. Tam też pozostają przez lato i część zimy, natomiast w lutym lub marcu dochodzi do ich przepoczwarczenia. To oznacza, że rozwój tego gatunku trwa 1 rok.

Lotnica zyska (Aglia tau) – i co z tymi samcami?

Posted by skorpion21 on 8 listopada 2022
Kategorie: Makro. Tagi: , , , , , , , , . Dodaj komentarz

Lotnica zyska to jeden z największych i najwspanialszych motyli w naszym kraju. Po raz pierwszy spotkałem ją w 2015 r., a później trafiła mi się jeszcze w 2016 r. Wszystkie te spotkania miały miejsce w Ostródzie, czyli kawałek drogi od mojego Olsztyna. Przez cały ten czas byłem przekonany, że u mnie w okolicy nigdzie jej nie ma i żeby znowu ją zobaczyć, będę musiał się ponownie udać w podróż lokalnym busem. 2022 r. był jednak przełomowy i okazało się, że lotnica występuje także w okolicach mojego miasta. Oczywiście udało mi się zrobić jej kilka zdjęć i dzięki temu mogę wam ją pokazać. Szkoda tylko, że znowu trafiła mi się samica.

Systematyka

Nie zrozumcie mnie źle, naprawdę się cieszę, że ponownie spotkałem samicę, ale problem jest taki, że przy każdym spotkaniu udaje mi się sfotografować wyłącznie przedstawicielkę tej płci. Samce oczywiście też występują, ale są bardzo rozlatane i widzę je tylko, jak przemykają obok mnie, i nie chcą w ogóle usiąść. Ale ok, nie ma co narzekać, ponieważ mogłoby być gorzej.

Lotnica zyska należy do rodziny pawicowatych (Saturniidae), czyli naprawdę ciekawej rodziny motyli nocnych, która liczy na świecie ok. 2300 gatunków. U nas są jednak niestety tylko 3 gatunki, a w praktyce tylko 2, bo zaliczana do naszej fauny pawica gruszówka (Saturnia pyri) wcale u nas nie występuje i nic nie wskazuje na to, aby w najbliższym czasie miało się to zmienić. Pewne jest natomiast, że występuje u nas lotnica zyska i pawica grabówka (Saturnia pavonia).

Tą drugą też miałem okazję spotkać… tak jakby. Kilka razy natrafiłem bowiem na jej gąsienice, ale żeby trafić na dorosłe, nawet tylko samicę, to już niestety takiego szczęścia nie miałem. Cóż, mam nadzieję, że w przyszłości to się zmieni.

Wygląd

Lotnica zyska to zdecydowanie motyl dużego kalibru. Rozpiętość skrzydeł samca dochodzi do 6,5 cm, natomiast u samicy może wynosić aż 8,5 cm. Nie chodzi jednak tylko o ich długość, lecz także o ich powierzchnię, która jest naprawdę spora, przez co motyl prezentuje się naprawdę okazale i potężnie. Jeśli chodzi o ubarwienie, to skrzydła samca mają piękną, rudą barwę, zaś u samicy są ochrowo żółte i wyglądają trochę tak, jakby były bardziej wyblakłe, niż u samców. W zewnętrznej części skrzydeł znajduje się wąska, ciemna przepaska.

Zarówno samiec jak i samica mają na każdym skrzydle okrągłą, niebieską plamę. W środku każdej z nich znajduje się mały, biały znak, który kształtem przypomina grecką literę T (tau) i stąd też jej łacińska nazwa gatunkowa. Czułki u samicy są słabo piłkowane, natomiast u samca są pierzaste.

Gdzie ją można spotkać?

Obecna w całej Polsce, chociaż na południu jest nieco liczniejsza niż na północy. Mimo to i w północnej części naszego kraju można znaleźć miejsca, gdzie bywa liczniejsza, a lasy otaczające Ostródę są tego najlepszym przykładem. Lotnica jest ściśle związana z bukami, dlatego pojawia się głównie w lasach liściastych, zwłaszcza w buczynach lub w tych fragmentach, gdzie rośnie dużo buków. Dotyczy to głównie samców. Samce bowiem, z tego co miałem okazję zobaczyć na własne oczy, są tak rozlatane, że wlatują nawet w te części lasu, gdzie rosną tylko drzewa iglaste. Lotnica zyska rozpoczyna swoje loty, bardzo wcześnie, gdy tylko pękną pierwsze pączki buków. Czasami można ją spotkać pod koniec kwietnia, jednak najliczniejsza jest w maju i lata aż do pierwszych dni czerwca.

Tryb życia

Chociaż lotnica zalicza się do motyli nocnych, to samce są aktywne w ciągu dnia, zwłaszcza w godzinach popołudniowych. To właśnie wtedy latają po lesie w poszukiwaniu samic. Zwykle trzymają się blisko ziemi, a ich lot jest szybki i chaotyczny, przez co naprawdę ciężko im dotrzymać kroku. Co więcej, są także bardzo wytrwałe i rzadko przysiadają, aby zrobić sobie przerwę. Nie tracą też czasu na odżywianie, ponieważ dorosłe osobniki w ogóle nie pobierają pokarmu i w zupełności starczają im zapasy, które zgromadziły w ciałach, gdy były gąsienicami.

Samice też można spotkać w ciągu dnia, ale są wtedy kompletnym przeciwieństwem samców. Praktycznie w ogóle nie latają i nie są płochliwe. Siedzą na pniach drzew lub otaczających je roślinach, zwykle nisko nad ziemią i wypuszczają w świat swoje feromony. Cierpliwie czekają, aż skuszą się na nie jakieś samce i będą chciały z nimi kopulować. Dzięki swoim pierzastym czułkom, które działają trochę jak takie zapachowe radary, samce mogą je wykryć z odległości wielu kilometrów. Gdy już samce znajdą samicę, zaczynają się wokół niej gromadzić. Wtedy można je zobaczyć, jak siadają obok samicy, aby spróbować z nią kopulować.

Samice uaktywniają się po zapadnięciu zmroku. Wtedy też zaczynają latać i szukać miejsc na złożenie jaj. Te ostatnie składają w liniowych złożach liczących do 10 sztuk, zwykle na pniu lub gałęzi jakiegoś drzewa liściastego. Dużo rzadziej umieszczają je na spodniej stronie liści. Ulubionym drzewem pokarmowym tego gatunku jest oczywiście buk, jednak przy jego braku, gąsienice mogą też żerować na liściach lipy, grabu, dębu lub wierzby iwy. Dorosła gąsienica jest zielono-żółta z białym punktowaniem oraz wyraźnym garbem na zatułowiu. Mniejsze garby występują też na kolejnych segmentach odwłoka. Z boku jej ciała biegnie wąska, żółtawa linia. Długość jej ciała dochodzi do 5 cm.

Gąsienica żeruje głównie na niskich drzewach i krzewach oraz na nisko położonych gałęziach. Dobrze się maskuje wśród liści i ciężko jest ją zauważyć. Zdarza się jednak, że w czasie burzy spadają na ziemię i wtedy można je zaobserwować. Spotkać ją można od połowy maja do pierwszej połowy sierpnia. Później schodzi z drzewa i przepoczwarcza się w luźnym oprzędzie, który buduje w ściółce, mchu lub wierzchniej warstwie gleby. Poczwarka zimuje, a dorosłe motyle pojawiają się wiosną przyszłego roku. Dorosłe lotnice żyją bardzo krótko, bo zaledwie kilka dni.