Krzyżakowate (Araneidae)

Trzecia co do wielkości rodzina pająków na świecie, licząca ponad 3,1 tys. gatunków. W Polsce mamy ich natomiast prawie 50. Przedstawiciele tej rodziny to duże pająki, o kulistych lub owalnych, często masywnych odwłokach. Pod względem ubarwienia, potrafią być bardzo kolorowe, zaś na wspomnianych odwłokach, często mamy różne rodzaje wzorów. Najbardziej znanym gatunkiem i najbardziej rozprzestrzenionym jest krzyżak ogrodowy (Araneus diadematus), który posiada na odwłoku biały wzór w kształcie krzyża. U krzyżakowatych występuje silny dymorfizm płciowy. Samica jest z reguły dużo większa niż samiec. Ten ostatni ma z reguły delikatniejszą budowę i wyraźnie mniejszy odwłok. U części gatunków (u nas głównie u tygrzyka paskowanego, Agriope bruennichi), w czasie godów dochodzi do aktów kanibalizmu, w których to samica pożera samca. Krzyżakowate są bardzo wszędobylskie, możemy je spotkać zarówno w środowiskach naturalnych (w lasach, na łąkach, w pobliżu wód), jak równie w naszych własnych ogródkach, czy nawet wewnątrz domów. Krzyżaki znane są z tego, że tworzą ogromne, koliste pajęczyny, rozpinane między roślinami i różnymi innymi, stałymi obiektami. Same pająki czyhają ukryte z boku, w tzw. czatowni lub bezpośrednio na środku sieci. Dzięki temu, mogą chwytać różne, często bardzo duże owady (muchówki, błonkówki, ważki, „koniki polne”). Niektóre z nich (tygrzyki, Agriope spp.), tworzą na środku sieci pas grubszej przędzy, tzw. stabilimentum, które pełni najprawdopodobniej kilka funkcji, chociażby wzmacnia całą konstrukcję. Krzyżakowate to wyjątkowo pożyteczne pająki, skutecznie regulujące liczebność wielu gatunków owadów. W przeszłości pod ochroną gatunkową znajdował się wspomniany wcześniej tygrzyk paskowany, kilka lat temu został jednak zdjęty z listy gatunków chronionych. Obecnie żaden krzyżakowaty się na niej nie znajduje, choć niektóre gatunki są bardzo rzadkie i widnieją np. na Czerwonej Liście.