Inne rzędy pajęczaków

Pająki, choć są bardzo ciekawe, to jednak nie można zapominać, że są tylko jednym z jedenastu współczesnych rzędów, zaliczanych wspólnie do gromady pajęczaków (Arachnida). To ogromna grupa stawonogów, licząca na świecie około 100 tys. gatunków. W naszym kraju żyją przedstawiciele czterech rzędów. Oprócz pająków, są to również roztocze, kosarze i zaleszczotki. Co jakiś czas, napotykamy przedstawicieli tych pozostałych rzędów, dlatego też, podobnie jak pająki, również one są warte osobnej uwadze.

Roztocze (Acari)

Drugi co do wielkości rząd pajęczaków, zaraz za pająkami. Na całym świecie opisano około 30 tys. gatunków, ale podejrzewa się, że na odkrycie czeka ich znacznie więcej. Roztocze to niezwykle zróżnicowana grupa pajęczaków, wśród której znajdujemy gatunki o bardzo różnorodnym wyglądzie. Również wielkość jest u nich bardzo różna; największe z nich osiągają długość kilku milimetrów, najmniejsze wielkość wręcz mikroskopową. Roztocze zamieszkują praktycznie wszystkie środowiska jakie tylko się da. Możemy je znaleźć w lasach, w wodzie oraz w naszych własnych domach. Ze względu na swoją liczebność i wszechstronność występowania, te małe pajęczaki odgrywają ogromne znaczenie w życiu człowieka, oraz w środowisku naturalnym. Najbardziej znane są z negatywnej roli. Wiele z nich, to pasożyty, mogące przenosić różne choroby. Prym wiodą tutaj kleszcze (rodzina Ixodidae). Roztocze są również pasożytami roślin. Szpeciele (nadrodzina Eriophoidea), potrafią dosłownie zeszpecić roślinę, poprzez galasy, które tworzą się w wyniku ich żerowania. Roztocze domowe, spotykane chociażby w pościeli naszych łóżek, same w sobie nie są groźne, ale ich odchody powodują u wielu osób reakcję alergiczną. Mimo tych wszystkich wad, roztocze są jednak również bardzo ważne. Te, które są saprofitami w lasach, uczestniczą w rozkładaniu martwej materii organicznej i włączaniu jej do ponownego obiegu w naturze. Dzięki nim, las może więc prawidłowo funkcjonować. Część roztoczy to również drapieżniki i pasożyty innych stawonogów, przez co uczestniczą w kontrolowaniu ich liczebności.

Kleszcz łąkowy (Dermacentor reticulatus)

Kosarze (Opiliones)

Kolejna bardzo ciekawa grupa pajęczaków. Na całym świecie odkryto ich ponad 6,5 tysiąca, jednak u nas żyje ich tylko 30 gatunków. Na pierwszy rzut oka kosarze przypominają wyglądem niektóre pająki i bywają z nimi często mylone. Ich ciało składa się jednak z jednej, zwartej części (głowotułów i odwłok są u nich przykryte jednolitym, chitynowym oskórkiem). Z przodu ciała, mamy obecną parę oczu prostych, nogogłaszczki i szczękoczułki. W przeciwieństwie do pająków nie posiadają jednak gruczołów jadowych ani przędnych. U wielu gatunków (nie u wszystkich!) nogi są bardzo długie i cienkie. Co ciekawe, kosarze potrafią odrzucić jedną z nóg, która przez pewien czas jeszcze się porusza. W ten sposób odwraca uwagę napastnika i daje szansę na ucieczkę. Pod względem diety, kosarze są wszystkożerne. Tak jak pająki mogą być drapieżne i polować na owady oraz inne pajęczaki. Niektóre gatunki, np. skubuny (Ischyropsalis spp.) są wyspecjalizowane w polowaniu na ślimaki (ich szczękoczułki są przekształcone w mocne szczypce, ułatwiające im dostawanie się do ich muszli). Prócz pokarmu mięsnego, kosarze mogą również pobierać pokarm roślinny, głównie w postaci soku, nektaru itp. Oprócz tego, mogą się również pożywiać padliną i odchodami. Kosarze są bardzo wszędobylskie. Pojawiają się zarówno w lasach, nad wodami, jak również w ogrodach. Wiele z nich chętnie się wygrzewa na ścianach domów, zdarza się też, że wchodzą do ich wnętrz. Część z nich żyje jednak w określonych środowiskach. Wspomniane skubuny można znaleźć jedynie w górach Europy (również w polskiej części Karpat). Kosarze nie mają większego znaczenia, choć generalnie są pożyteczne, bo i też ich łupem padają np. mszyce czy drobne gąsienice. Mimo, że niektóre kosarze wyglądają naprawdę groźnie, to w rzeczywistości są zupełnie nieszkodliwe.

Kosarze (Opiliones)

Nemastoma lugubre

Zaleszczotki (Pseudoscorpionida)

Rząd niewielkich pajęczaków liczący na świecie około 2500 gatunków oraz 40 w naszym kraju. Na pierwszy rzut oka, zaleszczotki przypominają miniaturowe skorpiony, jednak brak im zaodwłoka wyposażonego w kolec jadowy. Zaleszczotki osiągają długość około 5 mm. Ich nogogłaszczki przekształciły się w szczypce, służące do chwytania zdobyczy. W szczypcach znajdują się również gruczoły jadowe. Te ciekawe pajęczaki prowadzą skryty tryb życia. Większość z nich zamieszkuje lasy, w których kryją się pośród ściółki leśnej, w martwym drewnie, dziuplach, gniazdach zwierząt i innych zakamarkach. Niektóre gatunki, jak zaleszczotek książkowy (Chelifer cancroides), można spotkać także w naszych domach. Zgodnie z nazwą lubi się ukrywać w starych, zaniedbanych książkach. Zaleszczotki są drapieżnikami, polującymi na drobne stawonogi (skoczogonki, roztocze, psotniki), dlatego są bardzo pożytecznymi stworzeniami. Mimo, że zaleszczotki wyglądają groźnie, to jednak są zbyt małe, by mogły nam zrobić jakąkolwiek krzywdę.